اتاق گنجینه
در محوطه کالج بوستون کتابخانه جان جی آدامز قرار دارد. در این کتابخانه کتابهای کمیاب، مجموعه های خاص و اشیاء دست ساز مذهبی نگهداری میشود.
باارزش ترین آنها در اتاقی موسوم به اتاق گنجینه نگهداری میشوند. از این اتاق با پیشرفته ترین تجهیزات و تحت شرایط خاص آب و هوایی و زیر نگاه دوربینها محافظت میشود. اتاق گنجینه مکان خاصی است که فقط چهار نفرآن هم با یک کد رمزدار و یک کلید مخصوص به آن دسترسی دارند. در اینجا قدس الاقداس یعنی یک آرشیو صوتی موسوم به پروژه بلفاست نگهداری میگردد.

یک مامور محافظ در طبقه نخست به بازدید کنندگان خوشامد میگوید.
من میپرسم، "پروژه بلفاست کجاست؟ کجا میتوانم آن را پیدا کنم؟"
مامور با حالت غضب آلودی میگوید، "شما آنرا پیدا نخواهیدکرد." او به من نام و شماره تلفن جک دان (Jack Dunn) سخنگوی کالج بوستون را میدهد.

دان بعدا توضیحاتی در این باره داد، "خوب، این آرشیو بسته است و هیچکس به آن دسترسی ندارد."
پروژه بلفاست در کالج بوستون یک مجموعه تاریخ شفاهی از نوارهای کاست معمولی، نسخه های پیاده شده از روی نوار و دیسک های فلاپی کامپیوتر های قدیمی نگهداری میشود. آنها وسایلی از رده خارج هستند که تلاش میشد یک گذشته مسئله ساز و پردردسراز این طریق حفظ گردد اما اکنون با آینده نامعلومی روبرو هستند.

همه چیز در سال 2001 شروع شد، یعنی سه سال بعد از امضای قرادادی موسوم به جمعه خوب که به چند دهه خشونت در ایرلند شمالی بین کاتولیکها و پروتستانها پایان داد.
این مجموعه که با کد و کلید خاصی پلمپ شده، حاوی مصاحبه های صریح و اعتراف آمیز با 64 تن از اعضای سابق ارتش جمهوریخواه ایرلند و نیروی داوطلب اولستر (Ulster) است.

این آرشیو به خاطر روابط نزدیک دانشکده جسویت (Jesuit) با ایرلند و قول کالج بوستون مبنی بر فاش نکردن اسامی کسانی که با آنها مصاحبه شده بود تا زمان مرگشان، به کالج بوستون آمد. اولین نفر از افراد مصاحبه شونده که درگذشت، فرمانده سابق ارتش جمهوری خواه ایرلند برندان هیوز  (Brendan Hughes) بود که در سال 2008  از دنیا رفت. فیلم مستند ""صداهایی از قبر" (Voices from the Grave) موافقت او را به تصویر کشیده است. 

از او پرسیده شد، "ایا شما با سپردن همه اینها به یک نوار سری که تنها پس از مرگتان قابل استفاده باشد مشکلی دارید یا نه؟"
هیوزجواب میدهد، "من مشکلی با این مسئله ندارم. اگر مشکلی با این امر داشتم اینجا نمینشستم ودر مقابل میکروفن شما صحبت نمیکردم. فکر میکنم چیزهای زیادی را که اینجا میگویم به این خاطر است که به شما اعتماد دارم، و من هرگز به اینکه عضو ارتش جمهوریخواه ایرلند بوده ام، اعتراف نکرده ام، هرگز."

باز شدن زخمهای کهنه
اما آنچه که به عنوان آرشیو تاریخ شفاهی آغاز گردید و هدف آن کمک به آشتی در آینده در ایرلند شمالی بود، اکنون در حال باز کردن زخمهای کهنه است.
در چهار سال گذشته، توافق برای مخفی نگهداشتن نوارها تا زمان مرگ موضوعی بسیار جنجال برانگیز بوده است و باعث جدل میان دانشگاهیان شده و حتی در صحنه بین المللی نیز در این باره اقامه دعوا شده است.

بعد از آنکه مقامات انگلیس به قراردادی با آمریکا استناد کردند که به موجب آن دو کشور ملزم به تبادل اطلاعات در زمینه پرونده های خشونت آمیز جنایی هستند، یک دادگاه فدرال، کالج بوستون را مجبور کرد تا بخشی ار آرشیو حساس خود را تحویل انگلیس دهد.
دان میگوید، اکنون، بعد از انتشار نواری که پای آدامزرییس شین فین را به قتل یکی از اعضای ارتش جمهوریخواه ایرلند به میان میکشد، کالج بوستون تغییر رویه داده و در حال تغییر مقررات این پروژه تاریخ شفاهی است.
دان گفت، "اگر افراد با ما که مایل به بازگرداندن مصاحبه های خاصی هستیم، تماس بگیرند، بعد از تایید اسامی شان با آنها مساعدت میکنیم، اما هیچگاه نام افرادی را که در این پروژه شرکت داشتند فاش نخواهیم کرد."
اما این تضمین خیلی قرص و محکم نیست. این آرشیو دردسرساز بطور بالقوه میتواند باز هم مورد اقامه دعوا قرار گیرد و دان نمیتواند حدس بزند.
بیش از 60 کشور این قرارداد بین المللی راکه برای وادار کردن کالج بوستون برای در اختیار قراردادن بخشی از آرشیو شفاهی مورد استفاده قرار گرفت، امضا نموده اند. این موضوع پیامی را میفرستد که مورخان شفاهی از گوشه و کنار جهان شنیده اند.

دان گفت، "محققین همواره مجبور خواهند بود تا از این رویه قضایی آگاه باشند. بنابراین اگر آنها میخواهند اطلاعات مربوط به فعالیتهای جنایی یا خشونت آمیز را به ثبت برسانند، باید از این رویه اطلاع کامل داشته باشند.  

 هشدار
پروفسور کلیف کوهن (Cliff Kuhn) مدیر اجرایی انجمن تاریخ شفاهی میگوید، "این امر کاملا غیر معمول است. این یک هشدار برای آرشیو هایی است که واقعا میخواهند بدانند که ما چه زمانی میخواهیم با مردم مصاحبه کنیم تا درگیر آن چیزی شوند که ما آن را توافق آگاهانه مینامیم."

از سال 1948 زمانیکه دانشگاه کلمبیا اولین آرشیو صوتی آکادمیک را تاسیس کرد، توافق آگاهانه قانونی طلایی برای مورخان شفاهی بوده است: از پیش به شرکت کنندگان بگویید که چطور صوت آنها مورد استفاده قرار میگیرد، چه کسانی به آنها دسترسی خواهند داشت، و قول دهید که آنها را میتوانید حفظ کنید. احکام دادگاه پروژه بلفاست کالج بوستون یک یادآوری آموختنی شده است و این حرفه بسیار جدی علمی را متحول کرده است.

بروس استیو (Bruce Stave) استاد ممتاز و رییس اداره تاریخ شفاهی دانشگاه کانتیکت میگوید، "هرگز فکر نمیکردم چنین اتفاقی میافتد. فکر میکنم اگر تاثیر وحشتناکی هم نداشته باشد، حداقل یک آرامش نسبی  نسبت به آنچه که میتوان در آینده انتظار داشت، وجود دارد. آنچه که این امر میخواهد انجام دهد این است که مورخان شفاهی را نسبت به آنچه که میخواهند ثبت کنند، دقیق تر نماید."

استیو میگوید، "و شرکت کنندگانی که حرفهایشان ضبط میگردد، مجبور خواهند بود در خصوص توافقنامه هایی که امضا میکنند، دقت بیشتری به خرج دهند."
استیو گفت، "این مسئله ممکن است روی پروژه هایی که انجام میشود، تاثیر داشته باشد."
جنجال آرشیو صوتی کالج بوستون فقط یکی مباحث متعدد جنجال برانگیز سالهای اخیر برسر استفاده از تاریخهای شفاهی و کنترل آنها است. برخی از آتش نشانان نیویورک در روز 11 سپتامبر از ترس انتقام کسانی که این فاجعه را انکار میکنند، مجوز خود را برای علنی کردن حرفهای ضبط شده خود پس گرفتند.
و تنها چند هفته پیش، وارثان برخی از دادیاران نازی جنگ دوم جهانی سوالاتی را در مورد تاریخهای شفاهی که مدتها پیش گردآوری شده و اکنون میخواهند دیجیتالی و در سراسر جهان پخش شوند، مطرح کردند.

جاین گوبرمان(Jayne Guberman) مدیر پروژه تاریخ شفاهی بمب گذاری دو ماراتن بوستون که یک پروژه مشترک با دانشگاه نورت ایسترن و WBUR میباشد، میپرسد، "چکار میشود در باره آن دسته از تاریخهای شفاهی که 30، 40 و یا 50 سال پیش ضبط شده اند، انجام داد؟ آیا میشود آنها را روی وب قرار داد؟  و حالا که میتوانیم این تاریخهای شفاهی را بصورت آنلاین قرار دهیم، بسیاری از افراد میتوانند به آنها دسترسی پیدا کنند و این امر به صورتهای متعدد تاریخ شفاهی را متحول کرده است. منظورم این است که فکر میکنم این امر به بعد اخلاقی آن که شاید قبلا وجود نداشت، می افزاید."

آینده تاریخ شفاهی دارد مورد امتحان قرار میگیرد. دنیای دیجیتال، گذشته ضبط شده را به روی یک نسل جدید و به همراه آن مسئولیت ماندن روی وعده هایی را که مدتها پیش داده شده، باز می کند.

ترجمه: محمدباقر خوشنویسان

منبع: wbu