شماره 159    |    24 ارديبهشت 1393



تاریخ شفاهی و روزنامه نگاری

یکی از مباحثی که در زمینه تاریخ شفاهی همواره مطرح می‏گردد قابلیت ارتباط‏گیری آن با حوزه‏های مختلف کاری است. در نشستی که در مرکز اسناد آستان قدس درباره مطبوعات محلی در خراسان در اردیبهشت 93 برگزار شد و تعدادی از روزنامه‏نگاران و دست‏اندرکاران مطبوعات در آن حضور داشتند، اهمیت ارتباط بین تاریخ شفاهی و روزنامه‏نگاری در مباحث مطرح شده بیشتر مشخص گردید. در این نشست مسائلی از سوی دست‏اندرکاران مختلف مطبوعات به عنوان تجربه و دغدغه مطرح شدکه در مواردی می‏تواند مورد توجه تاریخ شفاهی‏کاران قرار گیرد. با وجودتعداد زیاد مطبوعات ملی و محلی و افراد مرتبط با آن در کشورو نیز علاقمندان به تاریخ شفاهی ظرفیت خوبی برای زمینه‏های همکاری علی‏رغم اختلافات بین آن‏ها در روش و هدف مشاهده می‏شود. مهمترین زمینه‏های اشتراک تاریخ شفاهی با روزنامه نگاری عبارتند از:


- اشتراک در استفاده از تجهیزات مانند ضبط صوت، دوربین و عکس
- استفاده از مصاحبه به عنوان ابزار اصلی جمع‏آوری اطلاعات
- اهمین نقش مصاحبه‏کننده و خبرنگار در جمع‏آوری اطلاعات
- مستند بودن مراحل مصاحبه در تاریخ شفاهی و روزنامه نگاری
- توجه به تاریخ نزدیک متمایل به زمان حال
- توجه به مسائل اجتماعی
- توجه به موضوعات مهجور و دورافتاده که کمتر دیده می‏شوند
- ارتباط نزدیک با جامعه اطلاعاتی
- قابلیت انتقال مفاهیم و موضوعات در قالب تصاویر و متن
- تولید اطلاعات با ارزش جهت استفاده‏کنندگان
- قابلیت تاثیرگذاری در ارائه متفاوت ا ز موضوعات عادی در جامعه
- مستندسازی‏های میدانی و توجه به بافت قدیم شهری
- برجسته‏سازی هویت تاریخی و محلی
- توجه به لایه‏های زیرین اجتماع
- توجه به زشتی‏ها و برجسته‏سازی مسائلی که کمتر به آن توجه می‏گردد


در کنار این اشتراکات اختلافاتی نیز بین تاریخ شفاهی و روزنامه‏نگاری وجود دارد که مهترین آن عبارتند از:

 

- هدف از انجام مصاحبه در تاریخ شفاهی با روزنامه‏نگاری متفاوت است.
- داده‏های حاصل از جمع‏آوری اطلاعات در روزنامه‏نگاری به قصد استفاده روز بوده در حالی که در تاریخ شفاهی بیشتر با نگاهی به آینده صورت می‏گیرد.
- روزنامه‏نگاری بیشتر به دنبال اثبات موضوع است در حالی که در تاریخ شفاهی به دنبال جمع‏آوری اطلاعات تاریخی است.
- تأکید روزنامه‏نگاری بر مونولوگ و تاریخ شفاهی بر دیالوگ.
- عدم توجیه هدف در سوءاستفاده از مصاحبه‏شونده و اطلاعات او در تاریخ شفاهی در حالی که گاهی در مطبوعات این اتفاق می‏افتد.
- تأکید بر آرشیو در تاریخ شفاهی و استفاده فوری در روزنامه‏نگاری.
- هدف‏گذاری تجاری در روزنامه‏نگاری و علمی پژوهشی در تاریخ شفاهی.
- تاثیرگذاری زمان حال بر داده‏های روزنامه‏نگاری و سانسور در حالی که در تاریخ شفاهی کمتر تاثیر دارد.

واقعیت این است که در اختلافات و اشتراکات بین تاریخ شفاهی و روزنامه‏نگاری، سیاست‏گذاری‏ها، وضعیت فرهنگی و نیازهای اطلاعاتی در کشورهای مختلف تأثیر دارد. در ایران بین تاریخ شفاهی و روزنامه‏نگاری رابطه محکمی می‏تواند ایجاد شود. جدا از مطالب سیاسی که گاهی تحت تأثیر شرایط روز و جناح بندی‏های سیاسی قرار می‏گیرد در موضوعات فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زمینه‏های مشترک زیادی بین این دو حوزه وجود دارد. در عین حال که روزنامه نگاری می‏تواند از داده‏های تاریخ شفاهی در گزارش‏های خود استفاده نماید، تاریخ شفاهی نیز می‏تواند از مطالب روز روزنامه‏ها موضوعاتی را استخراج نماید که ارزش بررسی بیشتر داشته باشد. روزنامه‏نگاران می‏توانند به عنوان دماسنج جامعه موضوعات زیادی را جهت مصاحبه به شفاهی‏کاران منتقل نمایند و حتی با آموزش آن‏ها به صورت مجزا به عنوان تاریخ شفاهی کار از آن‏ها استفاده نمود. توجه روزنامه‏ها به آرشیو مطالب و پرهیز از نگاه روزمره صرف به مطالب می‏تواند زمینه‏های نگهداری اطلاعات باارزشی را برای آینده فراهم نماید. خصوصاً روزنامه‏نگاران در مواردی به اطلاعاتی دسترسی پیدا می‏کنند که حتی تاریخ شفاهی‏کاران در حالت عادی به آن دسترسی ندارند فارغ از همه اختلافات فراهم‏سازی ارتباط بین این دو حوزه در قالب نشست‏های مشترک می‏توانند تعاملات زیادی در زمینه‏های مستندسازی، مصاحبه، اطلاع رسانی در جامعه و در نهایت ساختن جامعه آگاه، حساس و هوشیار نسبت به مسائل اجتماعی و تاریخی داشته باشند.

دکتر ابوالفضل حسن آبادی



http://www.ohwm.ir/show.php?id=2215
تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.