تاریخ شفاهی و مستند سازی مدیریت فرهنگی و اقتصادی در انقلاب اسلامی

ماهیت تاریخ شفاهی باعث شده تا کارکردها و کاربردهای گوناگونی در حوزه‏های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد. یکی از زمینه‏هایی که تا کنون در کشور ما کمتر مورد توجه قرار گرفته نقش تاریخ شفاهی در مستندسازی مدیریت اقتصادی و فرهنگی و انتقال آن از یک نسل به نسل دیگر است. با توجه به نامیده شدن سال جدید به عنوان شکوفائی اقتصادی در بستر فرهنگ پویا با عزم ملی و مدیریت جهادی از سوی رهبر انقلاب به نظر می‏رسد که از تاریخ شفاهی می‏توان به عنوان ابزار کارآمد در زمینه کاربردی کردن و گویاسازی مصادیق این پیام در مولفه‏های زیر استفاده نمود.

-  از مهمترین کارکردهای تاریخ شفاهی جمع‏آوری و مستندسازی تجربیات مدیریتی در زمینه‏های مختلف است. امروزه برخی از شرکت‏‏های بزرگ در راستای انتقال تجربه و دانش سازمانی اقدام به انجام طرح‏های تاریخ شفاهی و حتی شکل‏دهی آرشیوهای خصوصی شفاهی نموده‏اند.

یکی از نکات بارز در بررسی مدیریت‏ها در چند دهه گذشته وجه منفی آن است که در میان مردم نسبت به برخی از عملکردهای مدیران و نوع نگرش آن‏ها به خدمت داشته‏اند. این امر متاسفانه به دلیل دیدگاه سلبی‏گرایی است که در کشور ما حاکم بوده و همه چیز را معمولاً از دیدگاه سیاه و سفید و نه خاکستری دیده می‏شود و باعث شده تا نقد غیرمنصفانه حتی به دوره‏های مدیریت چند سال گذشته تنزل پیدا کند، به نحوی که که برای مردم این سوال پیش می‏آید که آیا در جمهوری اسلامی طرح موفقی صورت نگرفته است؟ آیا نمونه‏های موفقی از مدیریت جهادی که نگاه ملی به انجام آن وجودداشته باشد تا به حال انجام نشده است؟ بررسی وضعیت کشور در بیش از سه دهه نشان می‏دهد که نکات درخشانی از مدیریت صحیح در جمهوری اسلامی وجود دارد که متأسفانه کمتر تاکنون به فکر مستندسازی و فرهنگ‏سازی اقتصادی برای آن بوده‏ایم تا به عنوان یک آورده و دستاورد برای آینده از آن استفاده نمائیم. جنگ تحمیلی نقطه درخشانی در مدیریت جهادی بعد از انقلاب است. تاکنون کمتر به فکر مستند سازی دستاوردهای مدیریتی دوران جنگ به منظور کاربردی کردن آن بوده و سازوکارهای انتقال فرهنگ آن را نیز به درستی مشخص نشده است به نحوی که گاهی نگاه کلیشه‏ای به جنگ باعث شده تا بسیاری از نقاط قوت آن را که به گفته رهبر انقلاب مانند دانشگاه است، دیده نشود.بسیاری از عملکردهای فرماندهان در سطوح مختلف و حتی نیروهای تحت امرشان در صورت مصداق‏سازی می‏تواند نمایانگر مدیریت جهادی باشد. علاوه برآن در دوران‏های مختلف بعد از جنگ علی رغم وجود سلایق مختلف سیاسی فعالیت‏های اقتصادی و فرهنگی زیادی انجام شده که می‏تواند هرکدام نمونه‏ای از مدیریت اقتصادی در بستر فرهنگی باشد.

- از تاریخ شفاهی می‏توان به عنوان ابزار تحلیل ‏در بررسی آن چه که انجام شده بر اساس استاندارد‏های روز و ایجاد گفتمان و فرهنگ در زمان حال استفاده نمود. بسیاری از کشورها همواره با استفاده از تاریخ شفاهی درتلاش‏اند تا فضای گفتمانی برخی از دوره‏های تاریخی که به نظر آن‏ها می‏تواند الگویی برای ادوار تاریخی دیگر باشد را ثبت و منتقل نمایند و با بازتحلیل فضای گفتمانی آن دوره زمینه‏های ایجاد نگرش‏های جدید را با سعه صدر فراهم نمایند. به رأای گذاشتن تجربیات گذشته در ترازوی قضاوت نسل حال بر اساس مولفه تعریف شده می‏تواند منابعی غنی را برای آیندگان فراهم نماید.

برآیندی از مطالب گفته شده نشان می‏دهد که کارکرد جع آوری، نگهداری و اطلاع رسانی و تحلیل در تاریخ شفاهی می‏تواند در مصداق‏سازی پیام رهبر انقلاب استفاده‏های گوناگونی داشته باشد و در این راه باید زمینه‏های آن نیز فراهم گردد. با آماده شدن فضای فکری کشور می‏توان زمینه شکل‏گیری برخی آرشیوها را در کشور مهیا نمود. ایجاد آرشیو اختصاصی تحت عنوان آرشیو تاریخ شفاهی مدیریت جهادی در جنگ، ایجاد آرشیو تاریخ شفاهی طرح‏های موفق اقتصادی درکشور مانند منطقه عسلویه، ایجاد آرشیو تاریخ شفاهی از فعالیت‏های موثر اقتصادی در فرهنگ می‏تواند زمینه استفاده محققان را در حوزه‏های مختلف فراهم نماید و زیرساخت استفاده تحلیلی و انتقادی از تاریخ شفاهی را ممکن سازد. استفاده از تاریخ شفاهی به منظور بسترسازی فرهنگی برای اقتصاد و زمینه‏سازی اقتصادی در فرهنگ با استفاده از مدیریت جهادی تلاشی را می‏طلبد که مراکز درگیر در تاریخ شفاهی باید با تبیین زیرساخت‏ها زمینه‏ عملی‏سازی آن را فراهم نمایند. قطعاً نگاه به شکوفائی اقتصادی و فرهنگی با عزم ملی صرفاً به نوع مصرف و تغییر دیدگاه در زمان حال به طور کامل امکان پذیر نیست و نیازمند ساختارهایی است که باید بر اساس مطالعات تجربیات گذشته تدوین گردد؛ امری که متأسفانه کمتر در کشور ما مورد توجه قرار گرفته است.
همایش تاریخ شفاهی امسال نیز می‏تواند محمل خوبی برای تبیین نقش تاریخ شفاهی در بسترسازی این موضوع باشد.