کودتای سوم اسفند 1299 هم کاملا طرح و برنامه انگلیسی‏ها بود که رضاخان را به قدرت رساند. رضاشاه هم در دوره پادشاهی خود اقداماتی انجام داد که تماماً در راستای سیاست انگلیس بود تا منافع ایران. در حوادث بعدی مانند نهضت ملی شدن نفت و انقلاب اسلامی نیز این دیدگاه به دست داشتن مستقیم نیروهای خارجی در این وقایع معتقد است. او ادامه داد: «اگر این سه دلیل را کنار هم قرار دهیم تعجبی ندارد که چرا رشته تاریخ در ایران عقب مانده است.»

زیباکلام در پایان سخنرانی به این نکته اشاره کرد که سیاست جذب دانشجو در ایران هم از جمله نکات تأثیرگذار در این عقب‏ماندگی است. مثلاً در هنگام تحصیل در انگلستان شاهد بودم متقاضیان شرکت در رشته تاریخ باید نمره‏های بالایی داشته باشند و بر عکس در ایران دانش‏آموزان قوی به سمت رشته‏های فنی و مهندسی و دانشگاه صنعتی شریف هدایت می‏شوند.»

دومین سخنران جلسه، مسعود عرفانیان، پژوهشگر تاریخ بود که سخنرانی خود را با عنوان «از حقایق‏نگاری تا وارونه‏نگاری؛ بررسی تاریخ‏نگاری‏ ناسیونالیستی جمهوری آذربایجان» ارایه داد. در آغاز عرفانیان به طرح این موضوع پرداخت: «پس از استقلال جمهوری آذربایجان در 1991، یکی از عرصه‏هایی که ذهنیت مقامات این کشور را مشغول داشت عرصه تاریخ‏نگاری‏ بود که بر اساس نظریه پان‏ترکیسم تدوین شد و تمام عناصر غیرترک در این سرزمین نادیده گرفته شدند.»

او تاریخ‏نگاری‏ این سرزمین پس از جدایی از ایران را به چهار دوره زمانی تقسیم کرد: «دوره اول از 1828 تا 1917؛ دوره دوم از 1917 تا 1920؛ دوره سوم از 1920 تا 1991 و دوره چهارم از 1991 تا امروز. وی سپس مشخصات تاریخ‏نگاری‏ هر دوره را به اختصار برای حاضرین بیان کرد: «در دوره اول که این سرزمین با قرارداد ترکمنچای از ایران جدا شد هنوز هیچ کشوری به نام آذربایجان وجود نداشت و هیچ نوع تمایلات شوونیستی در این دوره دیده نمی‏شود.

در دوره دوم که پس از سقوط تزارها مشخص می‏شود، با فعالیت گسترده گروه مساوات، تفکرات ناسیونالیستی از طریق سخنرانی و انتشار نشریات بین مردم پخش شد. در این دوره بود که در حرکتی عجیب نام «آذربایجان» بر این سرزمین نهاده شد و این امر اعتراض تعدادی از افراد سرشناس داخل ایران مثل شیخ محمد خیابانی را در پی داشت.

عرفانیان ادامه داد: «در دوره سوم به عمد نام جعلی آذربایجان بر سرزمین تاریخی اران ماند و در این دوره ایران ستیزی بسیار گسترده‏ای در این منطقه اتفاق افتاد که حذف زبان فارسی و آثار آن از این نمونه است. البته افرادی مانند «اقرار علی‏یف» (با تألیف پادشاهی ماد و تاریخ آتورپاتکان) حقایق تاریخی را بر اساس روش آکادمیک دنبال کردند که این امر منجر به خانه‏نشینی علی‏یف پس از سقوط شوروی شد.»

عرفانیان گفت: «در دوره چهارم که پس از فروپاشی شوروی است، حجم آثار تاریخی بسیار افزایش یافت و نوشته‏های بی‏پایه و وارونه بسیاری منتشر شد. این افکار در کتاب‏های درسی نفوذ پیدا کرد تا ذهن نسل جدید را با اندیشه‏های خود در آمیخته کنند.» او سپس نمونه‏هایی از این جعلیات تاریخی را  برای حضار بیان کرد.

در پایان، جلسه پرسش و پاسخ بین حاضرین و سخنرانان برگزار شد.

تهیه  و تدوین گزارش: محمدمهدی موسی‏خان