شماره 146 | 2 بهمن 1392 | |
بایگانی تواریخ شفاهی
تا بدینجا فهمیدید که تحقیقات کیفیتمحور به طور اعم و تاریخ شفاهی به طور اخص به شدت مستلزم رعایت عملی اخلاق میباشند. بایگانی متون پیادهشدة مصاحبههای تاریخ شفاهی و/یا پروژهها یکی از اجزاء مهم فرایند تاریخ شفاهی به شمار میآیند. انجمن تاریخ آمریکا(88) میگوید:«بخشی از تحقیقات اخلاقی اساساً دربرگیرندة پیشبینی و انجام تمهیدات لازم برای واسپاری مصاحبههای تاریخ شفاهی در خزانة آرشیوی(89) است.» بایگانی مواد و مطالب تاریخ شفاهی که راهی است برای قرار دادن آنها در دسترس علاقمندان و محققان آینده، این قابلیت را دارد که حتی فرایند تحقیق را نیز به انحاء گوناگون تحت تأثیر قرار دهد. فرض کنید مصاحبهشونده از مراحل تحقیق و نتایج آن، به ویژه بایگانی مصاحبهاش، به خوبی باخبر است و رضایت خود را نیز اعلام نموده است. قطعاً این آگاهی در کیفیت روایتگری او مؤثر واقع میشود. اهمیت این امر با بایگانی مصاحبههای ویرایشنشده مضاعف میشود زیرا راوی میداند که نسخة خام و اولیة داستانش برای همیشه مستند و بایگانی خواهد شد تا در اختیار علاقمندان قرار گیرد.
«گاهی باید به مصاحبهشوندهتان بگویید که نسبت به آنچه میتواند و باید بگوید و به نحوه روایت داستانش کاملاً هوشیارانه و سنجیده عمل کند. این هشدار متعلق به زمانی است که متن مصاحبه را منحصراً برای مقاصد آرشیوی تهیه میکنید. در این صورت، راوی تلاش میکند تا روایتش را برای مخاطبان نامشخصی بیان کند. کار شما دو نتیجه میزاید. از یک سو چنانچه راویتان از فرصت خود استفاده نموده و اسناد قدیمی را ملاحظه کند، و/یا با کسانی که تجربه مشترکی با او دارند گفتگویی انجام دهد، یادآمدههای(90) دقیقتر و گزارشهای کاملتری به بار میآید. اما از سوی دیگر، به تولید «گفتاری پیش ساخته»(91) منجر میشود، یعنی عباراتی استادانه و انتخابشده با دقت ذرهبینی که در برابر مفاهیم ضمنی و گستردة مطالب گفتهشده حساسیت دارند.» (Wilmsen، 2001، صفحة 72)
مصاحبههای ویراستهای که برای واسپارش در آرشیو آماده میشوند نیز مشکلات خاص خود را پدید میآورند. «روابط قدرت بین مصاحبهگر و راوی فینفسه یکی از خصیصههای مهم روابط اجتماعیِ مصاحبههای تاریخ شفاهی قلمداد میشود. جنسیت، طبقه، نژاد و دیگر ملاحظات اجتماعی به درجات گوناگون در موقعیتهای مصاحبهای مداخله میکنند و از طریق تصوری که مصاحبهگر/ویراستار و راوی از شباهتها و تفاوتهای پایگاه اجتماعی خود در ذهن دارند بر روند ویرایش تأثیر میگذارند، که نوعاً فهم آنها از نقشهای خود را شکل میدهد. اهمیت این مطلب برای مرحلة ویرایش در شیوة تنیده شدن روابط قدرت با تجربههای متفاوت و تنیده شدن آنها با کلام مکتوب است. تجربهای که هر راوی از کلام مکتوب، دنیای نشر، آرشیوهای تحقیقاتی، کتابخانهها و غیره دارد با تجربیات راویان دیگر تفاوت میکند و همین امر نیز روی نوع تصمیمات متخذه در مورد ویرایش، کیستی تصمیمگیرنده، و چرایی آنها مؤثر است. (صفحة 75)»
همانطور که پژوهشگر همه گزینهها را حین اندیشه دربارة مرحلة تفسیر و بازنمایی پیش روی خود میگذارد، ویرایش نیز عرصة مهمی محسوب میشود زیرا مرحلة تولید معناست. رعایت اصول اخلاقی در این حوزه حکم میکند که پژوهشگران ژرفاندیش در تحقیقات خود به موارد اختلاف و روابط قدرت نیز توجه کنند. • خودقومنگاری(93) «مقصود ما از خودقومنگاری، نوشتن دربارة تجارب و خاطرات شخصی انسانها و نسبت آن تجارب با فرهنگ است. این رشته نوعی نگارش و پژوهش در ژانر خودزیستنگاری محسوب میشود که لایههای متعدد خودآگاهی انسانها را نمایان میسازد.» (Ellis، 2004، صفحة 37، به نقل از Dumont، 1978)
اِلیس(100) (2004) با تبیین تعریف فوق میکوشد تا ارزش بالای این شیوه و قابلیت آن در بهرهگیری از ابزارهای متنوعِ بازنمایی مانند کتاب، رساله، شعر، نمایشنامه، رمان و قطعات نمایشی را ثابت نماید.
«شاید بپرسید:«خودقومنگاری چیست؟» پاسخ کوتاهش این میشود:«تحقیق، نگارش، داستان، و شیوهای که تجارب شخصی و خودزیستنگارانة انسانها را به وقایع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متصل میسازد. عمل متعین، عواطف، تجلی عینی، خودآگاهی، و دروننگری را که در قالب دیالوگ، صحنههای مختلف، شخصیتپردازی، و پیرنگ به نمایش درمیآیند مشخصههای گونههای خودقومنگارانه به شمار میآیند. بنا بر این، خودقومنگاری از سنتهای نگارش ادبی تبعیت میکند. (صفحة xix)»
به مدد این شیوه میتوانیم از تجربیات، اندیشهها، احساسات، و هیجانات خودمان به عنوان دادههایی برای شناخت دنیای اجتماعی پیرامونمان استفاده کنیم. ما با تکیه بر این رویکرد قادریم قصهها و ماجراهای شخصیمان را به جامعة بزرگتر متصل نماییم. مقصود از جامعة بزرگتر در این گفتار، همان متن (پشت صحنة) ساختمندی است که همه تجربیات ما در بستر آن اتفاق افتاده است. این آزادی را داریم که بعضی از جنبههای پروژة خودمان را، به خاطر روایتی که گفته شده است، به شکل داستانی بیان کنیم. زیرا این نوع تحقیق از طرفی پژوهشگر-راوی را توانمند میسازد، و از طرف دیگر سطح و عمق خودآگاهی و ژرفاندیشی ما را ارتقاء میدهد. با این تفاسیر نباید بپندارید که بهرهگیری از چنین مزیتهایی بدون تحمل مشقات بالقوه حاصل میشود. «تمام جسم، عواطف و قوای ذهنیمان باید درگیر اتفاقاتی باشد که برای ما رخ میدهد. خصوصاً به بُعد جسمانی و عاطفی باید دقت ویژهای داشته باشیم زیرا نخستین نشانههای وقوع اتفاقی ارزشمند و قابل تفحص غالباً از این مصادر صادر میشوند. لذا عصبانیت، ناراحتی، بیقراری، اندوه، به هیجان آمدن، پیروزی، انقباض عضلات گردن، خارش چشمان یا احساس آسودگی خیال همگی دادههایی هستند که بر وقوع چیزی دلالت میکنند. گاهیوقتها این فرایند موجب تشویش میشود از این رو وجود یک ناظر، همکار یا گروه حمایتی برای کمک به شما اهمیت بسزایی دارد.» (Tenni et al.، 2003، صفحة 3)
جایی که عواطف ما در خلال فرایند پژوهش دچار نوسانات عمقی و شدید میشود نقطهای است که دادههای مهم مورد نیاز ما بروز کردهاند که باید آنها را با طول و تفصیل بیان کنیم و از معنایشان سر در بیاوریم. این برههها معرف اوقاتی هستند که نیازمند حمایت بیشتری هستیم زیرا فشار فرایند تحقیقات بیش از حد تحمل یک نفر است. دنبال کردن خط سیر عواطف و هیجانات در خلال فرایند تحقیقات از یک سو دادههای مهمی را در اختیار ما میگذارد و از سوی دیگر چگونگی سلوک پژوهشگر با فرایند خودزیستنگاری را نشان میدهد. چه بسا مرحلة تجزیه و تحلیل دادهها نیز مستلزم کمک گرفتن از دیگران باشد. شیوة سنتی نظارت اقتضاء میکند که ناظر عملاً بیطرفانه وارد گود شود، اما ناظرانی که برای کمک به خودقومنگاری به میدان آمدهاند باید کاملاً درگیر و ذینفع باشند (Tenni et al.، 2003، صفحة 3). فرد یا افرادی که برای کمک به پژوهشگر دعوت شدهاند تا دادهها را اندازهگیری و تفسیر نمایند باید از خود در روند تحقیق مایه بگذارند، زیرا به هر حال این امر به زندگی پژوهشگری مربوط میشود که دوست یا همکارشان است. گفتگو با دیگران (Tenni et al.، 2003، صفحة 3) در تقویت انگیزه پژوهشگر مؤثر بوده و نگرانیهایی که او از ناحیة اعتبار دادههای شخصیاش دارد را برطرف میسازد. از آن گذشته، وجود نفر دومی که خود را به پروژه متعهد میداند بر ظرافتها و پیچیدگیهای فرایند تحلیل دادهها میافزاید زیرا وی قادر است به پژوهشگر کمک کند تا افقهای دوردستتری را «ببیند»، و علاوه بر دادهها آنچه را که در خودآگاهی خود از پروژهاش فهمیده نیز تقویت نماید.
88. American Historical Association
منبع:
ادامه دارد...
| |
http://www.ohwm.ir/show.php?id=2090 تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است. |