خاطرات بوسنی در سنت لوییز حفظ می‏شوند

سنت لوییز (آسوشیتدپرس) – 2 دهه پیش، هنگامی که جنگ در یوگوسلاوی سابق در گرفت و خانواده‏ی بوسنیایی ‏سلما اوداجیک از سارایوو به سنت لوییز گریختند، وی طفلی بیش نبود.

این دانشجوی دانشگاه،  سرگذشت‏ مهاجرت والدینش را به خوبی می‏داند. این که چطور مادرش، که پیشتر در وطنشان دکتر بوده، به کارهای کم درآمد در حومه سنت لوییز پرداخته تا این که سرانجام توانسته مجوز پزشکی ایالات متحده را بگیرد. چطور پدرش، که یک سال بیشتر در کشور مانده، نزدیک بوده توسط یک سرباز صرب کشته شود.

اوداجیک سرگذشت خود را بی‏اهمیت می‏پنداشت، با این تصور که تعداد معدودی از مردم ممکن است به دیدگاه‏ها‏ی ‏یک دانشجوی دانشگاه در آمریکا علاقه داشته باشند که تنها لهجه‏ای ضعیف از اروپای شرقی در صدایش برجای مانده. اما بعد، به طور اتفاقی از طرح خاطرات بوسنی مطلع شد که در آن دو تن از دانش پژوهان در دانشگاه فونتبون Fontbonne ، خارج از سنت لوییز، تلاش می‏کردند تا درباره جنگ بوسنی تاریخ شفاهی گردآوری نمایند.

اوداجیک، شاگرد ارشد 22 ساله دانشگاه سنت لوییز که  سرگذشتش را به عنوان بخشی از طرح به اشتراک گذاشته است، می‏گوید: «من همیشه فکر می‏کردم که  سرگذشت‏ من مهم نیست، زیرا من خیلی زود از آنجا خارج شدم و اینجا بزرگ شدم. حقیقت این است که خانواده من نیز همان مبارزات و جنگ‏ها‏ را از سر گذراندند.»

در این عکس که دوشنبه 21 اکتبر، 2013 گرفته شده است، باقر اوداجیک Bakir Avdagic، سمت چپ، همراه همسرش ، میرحا، بالا، دختر 22 ساله‏اش سلما، بالا، و پسر 18 ساله اش عامر، پایین سمت راست، را نشان می‏دهد که در منزلشان واقع در او فالون O'Fallon، میسوری، بر سر میز شام نشسته‏اند. خانواده اوداجیک نمونه کوچکی ازجامعه حدود 60000 نفری بوسنیایی است که در کلانشهر سنت لوییز ‏St. Louis زندگی می‏کنند، که در حال حاضر بزرگ‏ترین سکونتگاه خارج از کشور برای بوسنی-هرزگوینی‏ها‏ به شمار می‏آید. عکس از آسوشیتدپرس.

برآورد می‏شود که 70000 بوسنیایی در منطقه‏ی کلان شهر زندگی می‏کنند و لذا این منطقه را تبدیل به بزرگترین سکونتگاه خارج از کشور برای بوسنی-هرزگوینی‏ها‏ نموده‏اند. سکونتگاه سنت لوییز در ابتدا به سبب مراجعات به وزارت امور خارجه ایالات متحده رشد کرده و پس از آن به سرعت دهان به دهان گشته و توسعه یافت.

بن مور Ben Moore استاد دانشگاه فونتبون و کارشناس ادبیات قرن 17 بریتانیا، جهت ایجاد کلاسی در زمینه تجربیات بومی بوسنیایی با یکی از همکارانش در گروه تاریخ دانشکده، شروع به همکاری نمود و طرح تاریخ شفاهی از آن جا بسط پیدا کرد. دانشجویان با انجام مصاحبه‏ها‏ به مور کمک می‏کنند.

اکثر بوسنیایی‏ها‏ی مقیم سنت لوییز مسلمان هستند. بسیاری از آنها پس از شروع جنگ در اوایل دهه‏ی 1990، یعنی زمانی که بوسنی همراه با دیگر جمهوری‏های یوگوسلاوی سابق پیوست و اعلام استقلال نمود، به اینجا آمدند. یک اقلیت صرب در بوسنی با این جنبش مخالفت نمود و اسلحه به دست گرفته، تلاش کرد تا در بدترین اقدام کشتار جمعی در اروپا پس از هولوکاست، با اخراج و کشتار افراد غیر صرب، به تجزیه بخش‏ها‏یی از کشور بپردازد. تقریبا 100.000 نفر در این جنگ جان خود را از دست دادند. ‏

مور و دانشجویانش نزدیک به 60 مصاحبه را در طرح تاریخ شفاهی ضبط نموده‏اند اما امید دارند که در نهایت 1000 مورد ثبت شده داشته باشند. این روشی آشناست که در طرح نویسندگان دوران رکود فدرال تا تلاش‏ها‏ی اخیری که  در استوری کورپس StoryCorps، همواره به کار گرفته شده است. استوری کورپس سازمانی غیر انتفاعی است که ماموریتش ارتقای «این تفکر» است «که زندگی هر فرد مهم است».

او گفت که این طرح برای بوسنیایی‏ها‏ی جوانی که در ایالات متحده بزرگ شده‏اند و تنها اندکی راجع به ‏کشوری که اقوامشان از آن گریخته اند، می‏دانند، پیشینه‏ای حیاتی و تاریخی فراهم می‏نماید.
«ما می‏خواهیم این  سرگذشت‏‏ها‏ را برای حفظ تاریخ جمع‏آوری کنیم.»
و در شهری با تاریخی غنی از هجوم مهاجران در گذشته، از ایرلندی‏ها‏ و آلمانی‏ها‏ در اواسط قرن نوزدهم گرفته تا تبعیدی‏ها‏ی مجارستانی پس از جنگ جهانی دوم، مور احساس وظیفه می‏کند که تاریخ و فرهنگ بوسنی را مستند سازد.

او می‏گوید: «نمی‏خواهم آنچه برسر مهاجران دیگر آمد، برسربوسنیایی‏ها‏ هم بیاید. آنچه اتفاق افتاد بسیار ساده بود، خاطراتشان از بین رفت.»

این حسی است که والدین اوداجیک نیز دارند. دکتر میرحا اوداجیک، 50 ساله، گفت زمانی که هر دو فرزندش در خانه هستند، او ترجیح می‏دهد که به به زبان بوسنیایی صحبت کند. برادر سلما، عامر اوداجیک، 18 ساله، دانشجوی سال اول دانشگاه سنت لوییز است.

میرحا اوداجیک ‏گفت: «بسیاری از مردم، در جایی ریشه‏ها‏یی دارند اما هیچ اطلاعی از آن ندارند.»

برای سلما اوداجیک، تاریخ شفاهی‏ای که او با مور و سایر محققین در طول ساعت‏ها‏ در این پاییز به اشتراک گذاشت، راه جستجو در زمینه یافتن هویتش را روشن نمود. او بزرگ شده و وارد دبیرستانی در حومه خارج از سنت لوییز، به دور از محله بوسنیایی‏ها‏ در جنوب سنت لوییز و جنوب سنت لوییز کانتی، شد. سفرهای تابستانی برای ملاقات مادربزرگش و سایر اقوام بوسنیایی زودگذر و مملو از چه‏ها‏ و اگر‏ها‏ست.

او طی مصاحبه‏ای در خانه‏ی والدینش در سنت چارلز کانتیSt. Charles County ، ‏در حالی که رو به برادر کوچکترش ‏کرده، می‏گوید: «برای ما خیلی سخت است که خودمان را تطبیق بدهیم. اینجا، ما بوسنیایی هستیم. در بوسنی، آمریکایی ...»

مور تصدیق کرد که مصاحبه‏ها‏ی طولانی، خاطرات ناخوشایندی را در برخی از افراد زنده کرده است که هنوز از امنیت خودبیم دارند یا نگران اقوامی هستند که در بوسنی باقی مانده‏اند. شرکت‏کنندگان در این مصاحبه‏ها‏ می‏توانند قراردادهای حفظ اطلاعات محرمانه‏ای را امضاء کنند که فونتبون را ملزم می‏سازد تا موارد ضبط شده را به مدت 30 سال محرمانه نگاه دارد. مور گفت، در میان کسانی که این گزینه را انتخاب نموده‏اند، زنی محلی وجود دارد که با نام پدریش صحبت کرده چون شوهر کرواتش، شرکت او در این طرح را تأیید نکرده است.

مور گفت که این مصاحبه‏ها‏ می‏توانند فرصتی برای تصفیه و پاکسازی روح باشند.

او گفت: «من درمان‏شناس نیستم. و این هم یک شیوه‏ی درمانی نیست، اما آنچه در حین ضبط این مصاحبه اتفاق می‏افتد این است که افراد جایی پیدا می‏کنند که بتوانند خاطراتشان را در آن قرار دهند. این کار به آنها نشان می‏دهد که از چنین تجربه سختی می‏تواند نتیجه‏ای سازنده داشته باشد.»

اوداجیک گفت که شرکتش در این طرح چنین درسی به او داده است: به خاطر بیاور، اما در گذشته زندگی نکن.

او گفت: «نمی‏توانی فراموش کنی، اما نمی‏توانی هم متوقف شوی.»