سفرنامه هیروشیما- بخش چهارم

مرکز حملات هوایی و خسارات جنگ توکیو را با گرفتن چند عکس کنار دو نمادی که مقابل در ورودی گذاشته‌اند ترک می‌کنیم. بازدید بعدی ما از موزه نظامی توکیو یا یوشوکان است. می‌رانند به محلی دیگر. در بین راه، یکی می‌گوید پشت این رودخانه و باروی طویل، خانه امپراتور است. آن تو چه خبر است؟ خدا می‌داند. اما در پیاده رو آن بسیاری در حال دویدن هستند. آیا این همان خانه‌ای است که مهدی‌قلی‌خان هدایت در 20 دسامبر 1903 / 30 رمضان 1321 همراه اتابک، امپراتور ژاپن، میکادو، را ملاقات کردند؟ نمی‌دانم، اما می‌دانم که هدایت (مخبرالسلطنه) ایرانی دنیادیده آن زمان، همان اندازه از دیدن ژاپن به اندیشه واداشته شد که یکصدوده سال بعد، هدایت‌الله، هم‌وطن او، به فکر فرو رفت. این فکر و اندیشه، نه یک واکنش بَدَوی که از قیاس دو مملکت به دست می‌آید، بلکه پرسشی تاریخی با پاسخ‌های گوناگون است. چرا از کوران پیشرفت و توسعه، از بسط قوانین، گسترش تقوای اجتماعی، ارتقاء اعتماد به نفس، همه‌گیر شدن وجدان کاری و خلاصه چرا از گزینش بهترین های زندگی گروهی بازمانده‌ایم؟ و اگرگام‌هایی برداشته شده چرا کج و معوج بوده است؟ در این 110 سال که  چهار نسل در این کشور آمده و رفته‌اند، چه اتفاق‌هایی نیفتاده! از نظم شگفت انگیز جهان نیاموخته‌ایم؛ به رمز موفقیت طبیعت بی‌اعتنا بوده‌ایم؛ چشممان را به وجدان کاری زنبورعسل بسته‌ایم؛ بهترین آفریده بودن خدا را فراموش کرده‌ایم؛ و... آیا 110 سال دیگر در ماه رمضانی دیگر، هدایتی دیگر، بدین پرسش‌ها خواهد اندیشید؟ دورباد!