ضبط صداهاي ناشنيده

از طريق مصاحبه با قربانيان خمرهاي سرخ، فرينا سو قدرت و اهميت تاريخ شفاهي را به عينه ديده است.

تاريخ انتشار: 16 ژوئيه 2013

فرينا سو Farina So قابليت‌هاي تاريخ شفاهي را به خوبي درک کرده است. جمع‏آوري و مطالعه اطلاعات تاريخي به دست آمده از مصاحبه با مجامع مسلمان و غيرمسلمان در مناطقي مانند سه استان جنوبي و روستایی تايلند به مقامات رسمي کمک مي‌کند تا بهتر بتوانند مسائلي را که بوميان این مناطق با آن روبرو هستند را درک کنند. و سو نيز اين موضوع را خوب می‌داند چرا که وي که در اوايل دهه‏ي چهارم زندگي خود  است رهبري طرح تاريخ شفاهي چم Cham را در مرکز مستندنگاري کامبوج بر عهده دارد.

به گفته وي واژه تاريخ شفاهي مي‏تواند شامل مصاحبه‌هاي صوتي، تصويري و يا کتبي باشد که در آنها خاطرات، سرگذشت‌ها و تفکرات ضبط مي‌شود که به افراد کمک مي‌کند تا تصوير واضح‏تري از موقعيت‌هاي پيچيده به دست آورند. اين محقق در ادامه می گوید در اين تلاش بايد تا جايي که امکان دارد از جوانان نيز براي همکاري استفاده شود.

سو مي‌گويد: من به هيچ وجه منظورم اين نيست که تاريخ شفاهي پاسخي است به مشکلاتي که سه استان روستايي يالا Yala، پاتاني  Pattaniو ناراثيوات  Narathiwatبا آن مواجه هستند. مشخصه منحصر به فرد تاريخ شفاهي اين است که در تاريخ شفاهي برخلاف خاطرات، دست نوشته‌هاي شخصي، و يا سخنراني، گفتمانی بين مصاحبه‏کننده و مصاحبه‏شونده رخ مي‌دهد که ما را قادر مي‌سازد تا با تاريخ خانواده‌ها، جوامع، تجربيات گذشته در مورد نقض حقوق بشر و بازسازي گذشته براي آموزش نسل جوان بيشتر آشنا شويم. در نتيجه اطلاعاتي را که شما در اين مصاحبه‌ها به دست مي‌آوريد به مخاطبان کمک مي‌کند تا بهتر بتوانند افراد را درک کنند و با آنها روبرو شوند. 

به نظر سو، دليل اصلي ناآرامي‌هاي تايلند را بايد در تنوع اقوام مختلف ساکن در اين کشور و تأثيرات يکپارچگي و تفاوت‌هاي اقتصادي، قومي و ديني  جستجو کرد. در حالي که بايد افراد هويت خود را بشناسند، به همان اندازه نيز بايد بدانند که چگونه با افراد مختلف و عقيده‌هاي مختلف آنها به خوبي در آميزند. اين مسئله پيچيده به ديدگاه‌هاي مختلفي نيازمند است. تاريخ شفاهي به طور مستند، صداهايي را که تا به حال شنيده نشده اند و تجربيات موجود در آنها را جمع‏آوري مي‌کند.

طرح سو که يکي از اقليت‌هاي قومي چم  Chamدر کامبوج به شمار مي‌آيد و بيش از 13 سال تجربه در زمينه تاريخ شفاهي در آن وجود دارد، بار احساسي بيش از حد سنگيني براي شرکت کنندگان دارد. وارد ميدان کردن افراد مختلف براي صحبت کردن در مورد يک موضوع که بيشتر آنها ممکن است به طور کل آنرا فراموش کرده باشند براي يک محقق ساده که مدت‌ها بعد از حادثه خمرهاي سرخ به دنيا آمده کاريست بس دشوار. براي مثال بسياري از مصاحبه شوندگان باورشان نمي‌شد که سو شدت وخامت حوادثي که آنها پشت سر گذاشته بودند را بتواند لمس کند.

سو می گوید: من يک سال بعد از حادثه خمرهاي سرخ در سال 1980 به دنيا آمدم. شايد بگوييد که به طور مستقيم قرباني اين واقعه نبودم ولي مانند بسياري از هم سن و سالانم کاملاً تحت تإثير آن به طرق مختلف قرار گرفته ام.

فرينا سو در مورد طرح تاريخ شفاهي چم با تعدادي از پيران مساجد اطراف کامبوج صحبت مي‌کند. او می گوید: براي اينکه بتوانيد بهتر با کساني که خاطرات خود را بازگو مي‌کنند همدردي کنيد بايد ابتدا ريشه‌هاي خود را بهتر بفهميد. در اين نوع کار احساس همدردي داشتن و يک شنونده فهيم بودن خيلي مهم است. در غير اين صورت مصاحبه شوندگان فقط خاطرات تلخ خود را پيش روي خود خواهند ديد. تيمي که من با آنها کار مي‌کنم مدتي طول کشيد تا بتوانم اعتمادشان را به خود جلب کنم. بازخورد اين قضيه بسيار زياد بود و بسياري از آنها درست وقتي که بخشي از خاطرات تلخ خود را از جمله تجاوز وحشيانه نسبت به زنان براي من بازگو کردند فکر مي‌کردند که بار سينگيني از دوش آنها برداشته شده است.
سو گفت اين خاطرات نه تنها باعث مي‌شود که اين سرگذشت‌هاي دردناک مسلمانان چم در حادثه‏ي خمرهاي سرخ به عنوان مدرک قانوني عليه جنايات اين رژيم حفظ شود، بلکه مي‌تواند سندي باشد براي آيندگان که اين نسل‏کشي را به خاطر بياورند و مراقب باشند که هرگز تکرار نشود.

سو که با حجاب کامل در جلسات مصاحبه شرکت مي‌کند يکي از اعضاي روشنفکران عمومي آسيا Asian Public Intellectuals نيز هست. کاري که او در پيش دارد باعث مي‌شود که صداهايي ناشنيده شنيده شوند: صداي زناني که مي‌خواهند سرگذشت دردناک خود را براي نسل جوان بازگو کنند. 

به گفته سو، اين طرح سه هدف اصلي را دنبال مي‌کند: حفط خاطرات جامعه چم در دوران حکومت خمرهاي سرخ، استفاده اطلاعات جمع‌آوري شده طي مصاحبه‌ها براي کشاندن متجاوزان به ميز محاکمه، و آموزش نسل حاضر در مورد سختي‌هايي که نسل قبل از آنها در زمان خمرهاي سرخ پشت سرگذاشتند.

در پاسخ به اينکه تاريخ شفاهي چگونه مي‏تواند به حل بسياري از معضلات مختلف مانند جنگ و ناآرامي‌هاي سياسي کمک کند، سو گفت: در کنار جنبه‌هاي مختلف تاريخ شفاهي، جوامعي که به تازگي از کشمکش‌هاي مختلف رهايي يافته اند و يا آنهايي که در اين کشمکش‌ها به سر مي‌برند مي‌توانند طرح‌هاي تاريخ شفاهي مختلفي به راه بياندازند و به تفاوت‌ها و شباهت‌هاي اين کشمکش‌ها بيشتر پي ببرند و تجارب مردمانشان را با هم به اشتراک گذارند. براي مثال،‌ ميانمار، نپال، تايلند جنوبي، سوريه، و کامبوج بايد يک چنين طرحي را با هم کليد بزنند.

سو همچنين نويسنده کتاب «حجاب کامبوج: خاطرات زنان مسلمان چم پس از خمرهاي سرخ» است. اين کتاب حاوي سرگذشت‏هايي از نجات و مقاومت است. سياست‌هاي نسل‏کشي خمرهاي سرخ، هويت‌هاي قومي و مذهبي را از هم گسست و موجب کشته شدن تعداد بيشماري از اهالي چم شد. سو همچنين دريافت که زنان چم براي حفظ هويت فرهنگي و خانواده‌هاي خود برخي از اوقات طبق سياست‌هاي خمرهاي سرخ عمل مي‌کردند و گاهي از اوقات نيز به طور مخفيانه بر ضد آنها عمل مي‌کردند.

سو مي‌گويد: با توجه به کمبود گفته‌هاي اين زنان در مورد حوادثي که پست سر گذاشتند، وادار کردن آنها براي درميان گذاشتن رنج هايشان به عنوان يک انسان و يک زن يکي از تلخ‏ترين دلايل نوشتن اين کتاب بود. از همه‏ی اين‏ها گذشته، مي‌خواستم به اين زنان فرصتي داده باشم تا حرف بزنند و خشونت‏هايي را که در جامعه خود چشيده بودند را باور کنند، گردهم آيند و تجربيات خود را با هم به اشتراک گذارند. هدف ديگر من از نوشتن اين کتاب هدايت توجه مردم به مسائل اين زنان و جامعه چم بود. با توجه به يک همه پرسي که از سوي مرکز مستندنگاري کامبوج صورت گرفت که در آن فرم‏هايي در ميان اعضاي انجمن معرفي کتاب پخش شد و همچنين پس از توزيع کتاب در ژوئیه 2011 و برخی امور ديگر، کتاب من تاکنون بازخورد مناسبي از طرف خوانندگان دريافت کرده است.

نخست وزير کامبوج هان سن  Hun Senيک نامه تشکر به خاطر اين کتاب به من داد. صدها کتاب ديگر به زبان خمري و انگليسي به صورت رايگان در ميان اعضاي جامعه مسلمان چم،‌ دانشجويان و تعدادي از سفراي کشورهاي ديگر در کامبوج توزيع شده است. همچنين اين کتاب‌ها در مرکز مستندنگاري کامبوج و مرکز کتب يادبود قابل خريداري هستند.

سو مي‌گويد: به نظر من صداي زناني که ظلم و ستم رژيم خمرهاي سرخ را تجربه کرده اند بايد شنيده شود و سرگذشت هاشان مي‌تواند به عنوان خط‏مشي براي آموزش نسل‌هاي جوان در مورد زندگي اين زنان تحت آن شرايط به کار گرفته شود. ولي اين پايان کار نيست. بايد تجارب خود را در منطقه به اشتراک گذاريم و کمک کنيم تا نقش زنان را در جوامع پس از کشمکش تبيين کنيم.

ترجمه: عباس حاجی هاشمی

منبع: bangkokpost