بازشناسی و تحلیل مسائل مختلف پیرامون انقلاب اسلامی کمک می‏کند تا مبارزات انقلابیون از زوایای مختلف مورد بررسی واقع شود. هر چند تا کنون تحقیقات قابل توجهی در این زمینه انجام شده است ولی برخی از موضوعات و محورهای اساسی انقلاب دور از دید جامعه پژوهشی بوده است. نقش اصناف مشهد در مبارزات انقلاب موضوعی است که به صورت علمی به آن پرداخته نشده است. و مهمترین سئوالی که در این زمینه مطرح است آیا اصناف و بازاریان مشهد در مبارزات انقلاب اسلامی شهر مشهد مشارکت و فعالیت داشته‏اند؟ به طور کلی این مبارزات در چه اشکالی انجام شده و بازخورد آن چه تاثیری در روند مبارزه داشته است؟ بررسی نقش و حضور اصناف مشهد در انقلاب اسلامی از جمله طرح‏هایی است که بخش تاریخ شفاهی سازمان کتابخانه‏ها، موزه‏ها و مدیریت اسناد آستان قدس رضوی در قالب «تاریخ شفاهی اصناف مشهد در انقلاب اسلامی» به آن پرداخته است.

طرح تاریخ شفاهی اصناف مشهد در انقلاب اسلامی از بهمن ماه 1388با مطالعه و شناسایی فعالان صنفی شروع شده و نخستین مصاحبه با رئیس انجمن اسلامی اصناف مشهد که خود از مبارزان و فعالان انقلاب بوده است صورت گرفته است. این مصاحبه شش جلسه یک ساعته طول کشیده و مصاحبه شونده با بیان خاطرات و نحوه فعالیت در مبارزات انقلاب زوایایی از حضور بازاریان مشهد در انقلاب را بیان نموده است.

این طرح توسط سرکار خانم سکینه یوسفی کارشناس ارشد مطالعات انقلاب اسلامی انجام شده است. ایشان معتقدند: «مشکلاتی همچون شرایط سیاسی، ترس، بی اعتمادی، اشتغال در فعالیت‏های خاص موجب شده تا برخی از افراد شناسایی شده برای مصاحبه، حاضر به بازگویی خاطرات و پاسخگو به سئوالات نباشند.»

به نظر می‏رسد طرح تاریخ شفاهی اصناف مشهد توانسته است گوشه‏ای از تاریخ نانوشته شهر مشهد در انقلاب ثبت نماید. زیرا طیف مصاحبه شوندگان و مطالب تولید شده از این طرح نشان می‏دهد مصاحبه‏های صورت گرفته در ابعاد و محورهای مختلف به موضوع پرداخته است. در طول دوسال مصاحبه با اصناف مختلف با 110 نفر از بازاریان در بازار فرش، بازار رضا، و خیابان خسروی نو که مستقیم با جریان انقلاب ارتباط داشتند جلسات متعددی مصاحبه انجام شده که در مجموع 16800دقیقه مصاحبه در 280 ساعت ضبط شده است. بخشی از این مصاحبه‏ها تصویری و بخشی هم بصورت ضبط صدا انجام شده است.

از دیدگاه مجری طرح مداخلی همچون وقایع سال 1342 و امضای طوماری از هشت هزار کاسب و تاجر مشهدی در حمایت از امام خمینی(ره)، عضویت در کمیته دفاع از حقوق بشر شاخه مشهد با هدف رسیدگی به وضعیت خانواده‏های زندانیان سیاسی سرآغاز برخی از مصاحبه‏های انجام شده هستند. به خاطر قدمت برخی از اصناف، حضور پر رنگ و همراهی با انقلاب در مجموع 30 نفر از مصاحبه شوندگان از بازار فرش و 9 نفر هم از طلافروشان قدیمی شهر مشهد انتخاب شده‏اند.

برپایی نماز جماعت، پرداخت وجوهات شرعی کمک به ساخت مدارس دینی، حمایت مادی و معنوی از فعالیت‏های انقلابی بخشی از فعالیت‏های اصناف مشهد را تشکیل می‏دهند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مشارکت این طیف در مسائل انقلاب نمایان تر می‏شود زیرا با شروع جنگ تحمیلی و حضور در جبهه‏ها وهمچنین مشارکت در بازسازی مناطق جنگ‏زده سهم مهمی در جریان انقلاب داشته‏اند.

غلامرضا آذری خاکستر