بخش اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم گزارش تفصیلی این نشست در چند هفته گذشته پیش روی شما قرار گرفت که مجموع سخنرانی ها و مباحث پیرامونی آنها در جلسات صبح را دربر می گرفت. این هفته ادامه گزارش جلسه نخست عصر را پیش روی دارید.

در این جلسه دو مقاله با عنوان های «میزان اهمیت کارگاه ها و دوره های آموزشی در آموزش تاریخ شفاهی در ایران» به قلم دکتر ابوالفضل حسن آبادی و «روش شناسی در تاریخ شفاهی» به قلم حبیب الله مهرجو در نظر گرفته شده بودند که مقاله دوم از دستور کار خارج شد. حجت الاسلام سعید فخرزاده مسئول جلسه و دکتر مهدی ابوالحسنی و فائزه توکلی کارشناسان این بخش از نشست بودند که پس از پایان زمان سخنرانان بحث و بررسی مطالب از سوی آنها آغاز شد.

ابوالحسنی برپایی کارگاه ها و دوره های کوتاه مدت را امری مطلوب تلقی کرد اما گفت درباره این که مدرسین این کارگاه ها چه کسانی باید باشند، محل تامل است. او گفت در آثار بیرون آمده از برخی از این کارگاه مبانی اولیه تاریخ شفاهی دیده نمی شود و با توجه به این آسیب، برپایی این کارگاه ها نه تنها مطلوب نیست بلکه ممکن است بر مشکلات موجود بیافزاید.

او افزود جا دارد استادان دانشگاهی که پیش از این در حوزه تاریخ شفاهی فعال بوده اند نظیر دانشگاه تهران و ارومیه برای تأمین مدرسین این کارگاه ها کمک کنند و در این رابطه کارگروه تاریخ شفاهی در انجمن ایرانی تاریخ و نیز انجمن تاریخ شفاهی ایران می توانند یاری رسان تاریخ شفاهی برای ورود به دانشگاه ها باشند.

ابوالحسنی در ادامه یکی از مشکلات مبنایی را توجه اندک به تاریخ معاصر در دانشگاه ها دانست که باعث می شود تاریخ شفاهی و آموزش آن نیز دچار بی توجهی محافل علمی و دانشگاهی گردد.
او ضمن اشاره به اهمیت پدیدارشناسی در تاریخ شفاهی و دقت به آن به هنگام آموزش این رشته، گفت یکی از مشکلات اساسی دیگر در امر آموزش، کم کاری دانشجویان و بسنده کردن آنها به خواندن یکی دو اثر خاص است.

او گفت یکی از نکاتی که باید در امر آموزش مورد توجه قرار گیرد، این است آموزش گیرندگان بیاموزند که چگونه از اطلاعات نهفته در متن برآمده از تاریخ شفاهی و یا خود صدا یا تصویر راویان بهره برداری و استفاده کنند.

او با تایید سخنان دکتر حسن آبادی در حوزه آموزش تاریخ شفاهی و اجرای طرح های تاریخ شفاهی بار دیگر تاکید کرد که هم اکنون سه طرح تاریخ شفاهی مطرح درباره ایران در خارج از کشور همگی زیر نظر دانشگاه ها در حال انجام هستند. ابوالحسنی در ادامه توصیه کرد در داخل کشور نیز طرح های تاریخ شفاهی زیر نظر دانشگاه ها و مشارکت آنها صورت گیرند. او گفت یکی از نتایج این اقدام می تواند استفاده از بضاعت علمی دانشگاه ها در تاریخ شفاهی کشور باشد.

او با اشاره به مقاله آقای مهرجو و این امر که ایشان می توانست به امر آموزش در تدوین بپردازند، سخنان خود را با توجه دادن حاضران به این موضوع که ادبیات تا چه در حد در این بخش، به ویژه در امر ویراستاری و به کارگیری واژگان مناسب نقش اساسی دارد، به پایان برد.

سپس دکتر نورایی ضمن گلایه از انتقاد ابوالحسنی و حسن آبادی از نقش کمرنگ دانشگاه ها در حوز تاریخ شفاهی، ابراز داشت مقایسه دانشگاه های آمریکایی با دانشگاه های ایرانی، اشکال مبنایی دارد زیرا آنها پژوهش محور عمل می کنند و در ایران دانشگاه ها آموزش محور هستند.

او افزود با توجه به استعداد فعلی دانشگاه های کشور انتظار بیش از حد نمی توان از آن داشت. اجرای طرح های تاریخ شفاهی به دانشگاه ها سپرده نمی شود و علیرغم همه توصیه ها مبنی در ارتباط صنعت یا محیط کار با دانشگاه هنوز این حلقه بسیار ضعیف است.

دانشگاه ها جدا از نداشتن شهامت ورود به این عرصه، زمینه و بنیه تحقیق در حوزه تاریخ معاصر را ندارند و تغییر این فضا بسیار کار سختی است و وضعیت دانشگاه اصفهان در این میان یک استثناء است. او افزود حتی بهترین دانشگاه های ما مثل تهران و شهید بهشتی حرف تازه ای در عرصه تاریخ نگاری ندارند و همچنان از اعتبار گذشته خود ارتزاق می کنند. او نبود برپایی کارگاه ها و جلسات سخنرانی تخصصی بین المللی یا داخلی را در یکی دو دهه گذشته در این دانشگاه شاهد مدعای خود تلقی کرد.

برای مشاهده عکس های نشست، اینجا کلیک کنید. برای مشاهده عکس های نشست در ایسنا، اینجا کلیک کنید.

او افزود به زعم وی وجود موسسات در حوزه تاریخ شفاهی برای این عرصه بسنده است و پیشنهاد کرد این نهادها امتیاز یک موسسه آموزش عالی در مقطع ارشد در تهران برای تربیت نیروی متخصص در عرصه تاریخ شفاهی بگیرند و دانشگاه اصفهان نیز در تأمین مدرس برای آن یاری رسانی کند. نورایی گفت این کار می تواند هم به تولید علم بیانجامد و همزمان کارآفرینی برای دانشجویان و فارغ التحصیلان رشته تاریخ کند.

او در ادامه افزود انتظار از سیستم سنتی دانشگاه ها برای راه اندازی آموزش تاریخ شفاهی انتظار بی حاصلی است. او گفت در سطوح تعریف شده دانشگاهی محلی برای تاریخ شفاهی دیده نشده و استادان با فعالیت در عرصه تاریخ شفاهی امتیازی برای ترقی درجات علمی خود در دانشگاه کسب نمی کنند.
نورایی گفت معتقد است که آنچه در عرصه تاریخ شفاهی در ایران توسط نهادها و موسسات مبتلابه آن انجام شده از لحاظ فنی در سطح بین المللی و کمتر از فعالیت های انجام در جهان نیست، هرچند که به واسطه ارایه فعالیت های خارجی ها به زبان لاتین سطح عرضه و معرفی آنها بیشتر و سهل الوصول تر است.

او با اشاره به شخنان دکر حسن آبادی مبنی بر تهیه آرشیوها در دانشگاه ها که اجرای طرح ها شکل می گیرند، گفت یکی از مشکلات دانشگاه های ما عدم دسترسی دانشگاه به آرشیوهای نهادهای دست اندرکار تاریخ شفاهی است و افزود ضرورت دارد  این نهادها مواد خام خود را در اختیار دانشگاه ها بگذارند.

نورایی جایگاه دانشگاه های داخلی را در عرصه نظری تحقیقات تاریخی جایگاه مطلوبی تلقی کرد و گفت بر خلاف دانشجویان فنی و پزشکی ایرانی که در خارج در حاشیه قرار می گیرند، دانشجویان علوم انسانی توان این را دارند که در مقام مباحثه و گفتگو با اساتید دانشگاه های پذیرنده خود در خارج از کشور برآیند. او آثار ارزنده منتشر شده توسط مورخین ایرانی در خارج از ایران را گواه مدعای خود برشمرد و افزود در عرصه تاریخ شفاهی نیز فعالان ایرانی این عرصه توان حضور و ارایه دانش خود در همایش های بین المللی را دارند و در پایان گفتارش ابراز امیدواری کرد روزی یکی از این همایش ها در ایران برگزار شود.

سپس حجت الاسلام فخرزاده در جمع بندی گفت نهادها از آموزش با اشتیاق استقبال می کنند و آماده همکاری با دانشگاه ها هستند و تحقق آن بستگی به همکاری استادان دانشگاه ها دارد. فخرزاده در ادامه پیشنهاد کرد برای هر مقاله خوب با توجه به کشش مخاطبین، فضای نقد و بررسی و گفتگوی بیشتر میان همه حضار فراهم گردد و برای این کار می توان از فناوری های تازه مثل ویدئو کنفراس و اینترنت نیز استفاده کرد.

آن گاه فائزه توکلی پیشنهاد کرد هر یک از موسسات با تدوین و تصویب یک سند پژوهشی همانند انجمن علمی تاریخ و حوزه علمیه برنامه بلند مدت خود را برای سه، پنج یا ده سال آینده مشخص و اعلام کنند و مطابق با آن عمل کنند.

او سپس در ادامه با نقد گفته دکتر نورایی مبنی بر اینکه «تاریخ شفاهی، تاریخ آینده» است، گفت به زعم وی اصلاً چنین نیست و در دنیا از تاریخ شفاهی به عنوان «تاریخ فوری» یاد می کنند. او سپس با اشاره به این که دیگر نمی توان چون گذشته منتظر بود تا افرادی با نگرش روش شناسی، معرفت شناسی و ایدئولوژی خود تاریخ را برای پس از خود بنویسند، زیرا مردم می خواهند خود به  کشف رویدادهای زمانه خود چون جنگ یا انقلاب بپردازند. توکلی آن گاه پیشنهاد کرد آرشیوهای شفاهی به صورت آنلاین ایجاد شوند تا ضرورت دسترسی آسان مردم به این آرشیوها فراهم شود.

توکلی در بخش پایانی  سخنانش به ضرورت ایجاد یک چارت سازمانی برای انجمن تاریخ شفاهی ایران و تشکیل کمیته های تخصصی مباحث نظری، مباحث عملی و آموزشی در قالب آن پرداخت.

این جلسه با خبر محسن کاظمی درباره این که حوزه هنری اصفهان نشست بعدی تاریخ شفاهی ایران را با موضوع احتمالی «آموزش و آرشیو» در پاییز سال جاری برگزار خواهد کرد، به پایان رسید. او گفت جزئیات بیشتر در این باره همچون ظرفیت و کمیت و نحوه ارایه مقالات بعداً از سوی حوزه هنری اصفهان اعلام خواهد شد.

ادامه دارد...

محمد کریمی