اشاره: به مناسبت انتشار صدمین شماره هفته نامه تاریخ شفاهی با دکتر علی ططری گفتوگوی کوتاهی انجام دادیم. دکتر علی ططری استاد دانشگاه و مدیر مرکز اسناد مجلس و فرزند «اسماعیل ططری» نماینده مردم کرمانشاه در ادوار چهارم و ششم مجلس شورای اسلامی است. آخوند خراسانی به روایت اسناد، تحولات غرب آذربایجان به روایت اسناد مجلس شورای ملی دورههای سوم تا پنجم، اسناد بانوان در دوره مشروطیت و ... از جمله آثار او در حوزه تاریخ معاصر ایران هستند. دبیر آخرین نشست تاریخ شفاهی که در سال گذشته در محل مجلس شواری ملی برگزار شد دیدگاههای خود را درباره سایت و هفته نامه تاریخ شفاهی ایران چنین ارایه کرد:
فلسفه وجود سایت، مثبت است
در کل، فلسفه وجودی این سایت و سپس هفته نامه، به نظر همه تاریخ شفاهی کارها مثبت و یک گام به جلو بود. با این که جامعه ما با مسائل فرهنگی، مشکل کنار میآید، میتوان گفت، جای نشریه الکترونیکی با این محتوا را خالی داشتیم. ضمن اینکه امروزه به دلیل مشغله زیاد، هر فردی پشتکار این را ندارد که هر روز سایتی را چک کند، مگر در شرایط خاص.
نیاز به جلسات دورهای
به نظر میرسد، نیاز است که مدیران این مجموعه هر مدت یکبار علاوه بر شکل ارسال، برنامه حاشیهای هم داشته باشند و هر 30 تا 50 شماره، شیوه کار، نقاط قوت و... به نحوی آسیب شناسی شود. این روش میتواند گفتوگو یا جلسات دورهای باشد. هر حوزهای باید آسیب شناسی شود. حتی کسانی هم که برفراز هستند، رسم است هر از گاهی، نگاهی به گذشته داشته باشند. کارگروههای موفق هم همیشه، به طور منظم، عملکرد خود را به صورت ماهانه، هفتگی و.. رصد میکنند. به اعتقاد من از این نظر یک مقدار دیر به نظر سنجی پرداختهاید. شاید نقد درونی انجام داده باشید اما به لحاظ بیرونی دیر اقدام صورت گرفته و باید جدی تر این روند ادامه پیدا کند؛ البته باز هم لازم به ذکر است، فلسفه وجودی شما بودنش از نبودنش بهتر است.
متاسفانه استقبال از این دو سایت، در نقطه آغازشان بیشتر بود؛ اما به نظر میرسد از یک مقطعی، روند استقبال و توجه به آنها، کمتر شده است. روش دوباره تازه کردن آن برپایی نشست، گفتوگو، مطالعه مرتب پیشنهادها و نظرها است.
با استادان سنتی، به روش خودشان ارتباط برقرار کنید
کار الکترونیکی با توجه به پیشرفت جامعه، مهم است اما باید این مساله را نیز در نظر بگیریم که برای عدهای هنوز موضوع پژوهش در فضای وب، جانیفتاده است؛ یا اینکه برخی از بهترین استادان همچنان سنتی هستند؛ پست الکترونیک و ... ندارند. بهتر است تلاش کنید با افراد، ارتباط برقرار کنید. بهترین استادهای ما ایمیل ندارند. متاسفانه حتی برخی استادان جوانتر هم ایمیل ندارند و به کاغذی بودن پژوهشها و کتب خو کردهاند. ما در کتابخانه مجلس به اتفاق همکاران 4 نشریه: اسناد بهارستان، مطبوعات بهارستان، پیام بهارستان و نامه بهارستان را چاپ میکنیم. به سرعت هم در سایت به صورت پی دی اف قرار میدهیم. اما باز عده زیادی دنبال نشریه کاغذی هستند. هر دو باید باشند، اما کاغذ ماندگارتراست.
خبرنامه، گاهنامه یا سالنامه!
شما مطالب تولیدی خوبی دارید که میتواند مرجعی برای علاقه مندان قرار بگیرد. پیشنهاد میکنم، مطالب را به صورت خبرنامه، گاهنامه یا سالنامه منتشر کنید. مطالب دسته اول شما به چند بخش تقسیم میشود؛ سرمقالهها، خبرها، مقالات، مصاحبههای تولیدی، گزارش و ترجمه.
می توان با تشخیص و مشورت مسولان، آنها را مکتوب کرد؛ چون جای دیگری کار نمیشوند و ممکن است به فراموشی سپرده شوند. مشکل ما این است که اسناد الکترونیک هنوز آن چنان که شایسته است، جایی در آرشیوها و ذهن مردم ندارند.
ارتباط دو طرفه با آرشیو ملی مهم است که متاسفانه همکاری صورت نمیگیرد. به این دلیل، روزانه هزاران سند بینالمللی در حال از بین رفتن است. غربیها این مسائل را پیش بینی کردند اما ما این کار را انجام نداده ایم و این یک آفت است. چرا که ممکن است، ویروس یا حملهای تمام اطلاعات را از بین ببرد گاهی حتی داشتن فایلهای پشتیبان هم کمکی نمیکند. پس بهتر است برخی از بهترینها را مکتوب کنیم تا در کنار مطالب دیجیتالی، برای همیشه باقی بمانند. باید فعلاً هر دو را در کنار هم داشته باشیم اما به تدریج مخاطبان را عادت بدهیم تا از امکانات الکترونیک استفاده کنند؛ در مقابل هم باید بپذیریم که این کار، زمان میبرد و هنوز جا نیفتاده و سند جوانی است که برای تنومند کردن نهالش، نیاز است فرهنگسازی کنیم.
تقویت اخبار بینالمللی
گاهی ناچار شدم فقط روی هفتهنامه مرورداشته باشم. گاهی هم با دقت بررسی کردهام. اما به طور میانگین اخبار داخلی خوب است. نشستها و همایشها، کتابها، اخبار و ... را تا جایی که میشود، پوشش میدهید. اگر ترجمه و اخبار تاریخ شفاهی دنیا بیشتر تقویت شود، به پیشرفت و یکسانسازی نظرات و چارچوب تاریخ شفاهی کمک میشود.
اگر تحرکاتی که در دنیا مطرح میشود، بیشتر شود، از بُعد آموزشی و بُعد الگوبرداری ما هم پیشرفت میکند. ما اساساً با تاریخ شفاهی مشکل داشتیم و کم کم سنت تاریخ شفاهی جا افتاده است. پیش از این به مکتوبات اهمیت نمیدادیم، خاطرات خود را ثبت نمیکردیم، اغلب طبقات به طورشفاهی دانش خود را انتقال میدادند؛ اما وقتی بحث علمی میکنیم تناقض و مقاومت وجود دارد اگر تحولات دنیا را بررسی کنیم، الگوبرداری میشود. حتی تاریخنگاری ما هم از غرب آمده است.
بنابراین به نوسازی و نوزایی که در سطح بینالمللی صورت میگیرد، توجه کنیم تا از آخرین دستاوردهای علمی دیگران استفاده کنیم.
گفت وگو و تنظیم از: ملیحه کمال الدین