روی موج سرخ

خلیج فارس را ناامن کردند تا جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. ایرانی‏ها هم گفتند اگر خلیج فارس برای ما امن نباشد، نمی گذاریم برای دیگران هم امن باشد. ابتدا کس باور نمی کرد، اما ایرانی‏ها با مین‏ها و قایق‏های تندرو «موج سرخی» آفریدند که ناوها و تجهیزات جنگی را در هم شکست و نشان داد ایرانی پای حرفش ایستاده است.
متنی که با هم مرور کردیم، تکه ای است که از مقدمه کتاب موج سرخ، نوشته جعفر شیرعلی‏نیا برداشته شده است. این کتاب چند صباحی است که توسط نشر فاتحان راهی بازار نشر شده است، و در ابتدا قرار بود روایتی تحلیلی از نبردهای ایران در خلیج فارس در طول 8 سال جنگ علیه عراق باشد. اما وقتی کتاب موج سرخ را ورق می‏زنیم، می‏فهمیم که با یک دایره‏المعارف منحصر به فرد از جنگ‏های دریایی سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران با آمریكا و عراق در طول دوره ۸ ساله دفاع مقدس رو به رو هستیم. اهمیت و ضرورت این کتاب زمانی برای ما رخ نشان می‏دهد که اهمیت بین‏المللی خلیج فارس در ذهن ما مرور می‏گردد. خود نویسنده در رابطه با اهمیت بین‏المللی خلیج فارس بیان داشته است که: «البته جنگ در خلیج فارس ویژگی‌های دیگری هم داشته و آن اینکه نماد بین‌المللی جنگ ایران و عراق است چون خلیج فارس شاهراه صادرات نفت بود و بسیاری از کشورها نفت خود را از طریق دریا یا کشتی از خلیج فارس حمل می‌کردند، اما وقتی که نا‌امنی جنگ به خلیج فارس کشیده شد خیلی از کشورها درگیر جنگ شدند، موضوع دیگر درگیری و رویارویی ایران با امریکا در خلیج فارس است، در این کتاب به این دو ویژگی پرداخته شده که این مهم وجه متمایزکننده جنگ مناطق دریایی با سایر مناطق است.»
در مرور کتاب دایره‏المعارف گونه «موج سرخ»، اولین چیزی که چشم را نوازش می‏دهد، صفحه‌آرايي دو رنگ كتاب و از آن بهتر طراحي جلد مبتکرانه‌ای است که با استفاده از کاغذ طراحی نقشه‌های عملیاتی و دریایی انجام شده است و خواننده را به سوی خود می‏کشاند.
اصل داستان موج سرخ از میانه کشاکش جنگ ایران و عراق آغاز می‏شود. از همان روزهایی که «گري سيك Gary Sick» مشاور ریيس جمهوری آمريكا گفته بود: «عامل عمده ادامه جنگ از جانب ايران صدور نفت اين كشور است و تا موقعي كه نفت از ايران صادر مي‌شود جنگ ادامه خواهد داشت. بنابراين بايد جريان صدور نفت ايران را قطع كرد.» براي اجراي اين پيشنهاد عربستان و كشورهاي توليدكننده نفت، توليد نفت را افزايش دادند تا قيمت نفت را كم كنند. عراق و حاميانش هم به جنگ نفتكش‌ها آمدند تا جلو صادرات نفت ايران را بگيرند. از همان روزها بود که یکباره حملات عراقی‏ها در دریا زیاد شد و همزمان امریکا و شوروی هم وارد کارزار خلیج فارس شدند. و آنگونه شد که ایرانی‏ها عرصه خلیج فارس را به نظاره موج سرخ خود نشاندند.
اما شیرعلی‏نیا برای رساندن خواننده به موج سرخ مقدمات و موخراتی چیده است که همین‏ها باعث تبدیل شدن کتاب به یک دایره المعارف شده اند. کتاب موج سرخ به چهار فصل تقسیم شده است.
 فصل اول با عنوان روزهای دور، وظیفه معرفی تاریخ و جغرافیای خلیج فارس را بر عهده دارد که بالطبع معرفی بنادر منطقه و تاریخچه آنها را هم شامل می‏گردد. شیرعلی‏نیا، ابتدای فصل را با معرفی واژه خلیج آغاز می‏کند و سپس به شرح تفصیلی وضعیت آب و هوا، بارش‏های سالانه، گونه‏های مختلف گیاهان و جانوران خشکی و دریا و ترکیب خاک و معادن حوزه خلیج فارس می‏پردازد. در این فصل تمامی جزایر ریز و درشت و بنادر خلیج فارس معرفی شده‏اند و تاریخ خلیج فارس در دوره تمدن‏هایی چون ايلامي‌ها، آشوري‌ها، آكدي‌ها و بابلي‌‌ها و مدي‌ها و پارسي‌ها شرح داده شده است.
«روز‌هاي جنگ» در فصل دوم فرا می‏رسند و نویسنده در هجده بخش، سير جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در منطقه خلیج فارس را دنبال می‏کند. این روند از وقوع انقلاب در ایران آغاز می‏گردد و تا قیام مردم بحرین که مربوط به سال‏های اخیر است، ادامه می‏یابد و تمامی حوادث مربوط به کشورهای حوزه خلیج را بررسی می‏کند.
در فصل سوم که «سرزمين بي‌غروب» نام دارد، کشورهای حاشیه خلیج فارس، اوضاع کنونی آنها از لحاظ سیاسی، اقتصادی و راهبردی، نقاط مهم و سوق الجیشی خلیج فارس از جمله، بنادر، اسکله‏ها و حتی چاه‏های نفت هم از نگاه نگارنده پنهان نمانده‏اند.
«نبرد برگزيده» فصل آخر کتاب است که مروری است اختصاصی به درگیری‏های دریایی ایران و امریکا در سال‏های جنگ تحمیلی. این مرور، شامل خاطره‏ها و دیدگاه‏های فرماندهان و دست اندرکاران جنگ هم می‏شود.
موج سرخ پی‏نوشت و کتابشناسی هم دارد و در قسمت کتابشناسی، نویسنده به معرفی منابع مختلف از جمله کتاب‏ها، مقالات و نشریات و مصاحبه‏های مورد استفاده خود پرداخته است.
کتاب موج سرخ در قطع رقعی منتشر شده است و 240 صفحه دارد.

احمدرضا امیری سامانی