تاریخ شفاهی کمیته های انقلاب اسلامی

ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی 
محل چاپ: تهران 
سال چاپ: 1387
 
تمامی انقلاب‌های جهان در روزهای نخست پیروزی نهادی تشكیل می‌دهند تا به پاسداری از اهداف انقلاب بپردازد. با مطالعه‌ی انقلاب‌های مختلف جهان به‌ویژه انقلاب كوبا چنین نهادی را مشاهده می‌كنیم. انقلاب اسلامی ایران نیز به رغم داشتن مشكلات گوناگون و دخالت گروه‌های مختلف فكری در مبارزات انقلابی و در نتیجه سهم‌خواهی آنان از پیروزی انقلاب از این قاعده مستثنا نبود، و برای حفظ، و قوام و تداوم خود نیازمند نهادی بود تا از كید دشمنان در امان بماند. امّا فارغ از این قاعده‌ی كلی انقلاب‌های جهان، حضرت امام (ره) به عنوان سكاندار انقلاب اسلامی دو حركت عظیم برای حفظ انقلاب تدبیر كردند: اولین حركت در راستای حفظ و تثبیت انقلاب در درون مرزهای كشور، تشكیل كمیته‌های انقلاب اسلامی جهت مبارزه با دشمنان انقلاب در داخل كشور و شرایط بحرانی اوایل انقلاب بود كه به یقین از نظر رفع مشكلات و مسائل داخلی، انقلاب را تا زمان تثبیت و با نگاهی واقع‌بینانه، به خاطر نیروسازی و تغذیه‌ی تمامی نهادهای انقلابی تا امروز بیمه كرده است. دومین حركت در راستای حفظ انقلاب در مقابل خطرات و تهاجمات خارجی بود كه این مهم با تدبیر حضرت امام برای تشكیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج انجام گرفت. كمیته‌های انقلاب اسلامی، كه ابتدا با عنوان كمیته‌ی موقت كار خود را آغاز كردند، در اوایل انقلاب و در خلأ نهادهای حكومتی به رتق و فتق تمامی امور می‌پرداختند؛ از مبارزه با منافقین و تروریست‌های ضدانقلاب گرفته تا حل و فصل اختلافات خانوادگی. این امر به خاطر قرار گرفتن روحانیت در رأس كمیته‌های انقلاب نمود خاصی یافته بود. چنان‌كه، علاوه بر ریاست كل كمیته‌ها (كه بر عهده‌ی حضرت آیت‌الله مهدوی‌كنی نهاده شد) فرماندهی كمیته‌های چهارده‌گانه‌ی تهران و شهرستان‌های مختلف را نیز روحانیون بر عهده داشتند. دیگر خصیصه‌ی مهم و بارز كمیته‌های انقلاب اسلامی مردمی بودن این نهاد است. چنان‌كه، نیروهای انقلابی با دستور حضرت امام برای تشكیل كمیته‌ها در اقصا نقاط كشور حول محور روحانیت در مساجد جمع شده و به تشكیل این نهاد انقلابی اقدام كردند. اثر حاضر در چهار فصل، با تكیه بر خاطرات برخی از نیروهای انقلابی فعال در كمیته‌های انقلاب اسلامی، سعی دارد شكل‌گیری كمیته‌ها و زمینه‌های آن، مهم‌ترین چالش‌های رو در روی اوایل انقلاب و نیز اركان و تشكیلات كمیته‌ها را در ادوار مدیریتی مختلف بررسی، معرفی و تبیین كند. این پژوهش شفاهی از تاریخ انقلاب در آخرین فصل از مباحث خود بحث ادغام را مورد مطالعه قرار می‌دهد و مهم‌ترین نظرات موافقان و مخالفان را بیان كرده، سپس نتایج بعد از ادغام را از زبان فعالان كمیته‌، بیان می‌دارد. از آنجا كه تاكنون پژوهش یا تألیف جامعی درخصوص این موضوع انجام نگرفته بود، مشكلات فراوانی در راه تدوین تاریخ آن وجود داشت كه سعی شد خلأ وجود منابع مكتوب در این حوزه با استفاده از مصاحبه‌هایی كه با افراد مطلع از كمیته‌های انقلاب اسلامی انجام گرفت (كه این امر نیز مشكلات خاص خود را داشت) مرتفع گردد.

نویسنده: مهدی رنجبر آذربایجان، سید علی هاشمی
منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی