علم تاریخ شفاهی را دانشگاهی کنیم

اوج فعالیت‏های ارتش جمهوری اسلامی ایران چه در عرصه حملات هوایی، دریایی و زمینی از 19 بهمن 57 شکل گرفت تا اینکه در 31 شهریور 1359 جنگ رسمی عراق علیه ایران آغاز شد. حمله هوایی 144 فروند هواپیما ایرانی به سمت تاسیسات عراق، درست چند ساعت بعد از حمله عراق به فرودگاه مهرآباد یکی از عملیات‏های غرور آفرین ارتش در همان ساعت نخست جنگ تحمیلی بود. در طول این سال‏ها فرماندهان و خلبانان ارتش خاطرات بسیاری را از صحنه‏های نبرد هوایی خود نقل کرده اند. امیر سرتیپ خلبان حسین چیت‏فروش، مسئول سابق دفتر پژوهش‏های نظری و مطالعات راهبردی نیروی هوایی ارتش درباره نقش تاریخ شفاهی در جمع آوری خاطرات عینی و واقعی فرماندهان ارتش از دوران دفاع مقدس در گفتگو با خبرنگار سایت تاریخ شفاهی ایران اظهار داشت: «در گذر این 20 و اندی سال از جنگ تحمیلی، دنیا در مقوله تاریخ شفاهی از ما جلوترعمل کرده و تجارب بیشتری در این زمینه بدست آورده است، به طوری که به عنوان علم تخصصی آن را تدریس می‏کند. یک علم دانشگاهی که علاقه‏مندان آن می‏توانند تا مقطع دکترا به طور تخصصی علم تاریخ شفاهی را بیاموزند.»
وی ادامه داد: «علم تاریخ شفاهی سابقه چندانی در نیروی هوایی ارتش ندارد، به طوری که در سال‏های اخیر فعالیت خود را در جمع آوری خاطرات و وقایع تاثیرگذار جنگ از زبان لیدرهای دسته و فرماندهان پیشکسوت در ارتش آغاز کرده است. این بنیادی است که در دفتر پژوهش‏های نظری ومطالعات راهبردی نیروی هوایی بنیان نهاده شده است. در همین راستا کتاب‏های متعددی منتشر شده، خاطرات شفاهی فرج‏الله برات‏پور، لیدر دسته حمله به اچ 3، یکی از اسطوره‏های ارتش در دوران دفاع مقدس است که توسط این دفتر به صورت مصاحبه جمع‏آوری و در قالب کتاب منتشر شده است. همچنین خاطرات دیگری از فرماندهان به شیوه مصاحبه گردآمده که باید به نگارش و تدوین درآید و سروسامان بگیرد.»
امیر سرتیپ چیت فروش با اشاره به اینکه هنوز تاریخ شفاهی به طور تخصصی و حرفه‏ای در میان اهالی قلم جانیفتاده است، تصریح کرد: «در مقوله تاریخ شفاهی نباید به خاطرات دست برده شود، خاطرات را همان گونه که از زبان روای بیان شده، نوشته و منتشر شود. از سویی دیگر در فن مصاحبه تاریخ شفاهی افراد باید متناسب با موضوع مصاحبه اطلاعات و آگاهی داشته باشند. مصاحبه‏هایی که در دفتر پژوهش‏های نظری و راهبردی نیروی هوایی ارتش صورت می‏گرفت نیز با توجه به این اصل و مبنا بود. ما لیدر دسته را می‏آوریم، آن زمان یک سروان بود، اما الان یک تیمسار و امیر بازنشسته است، با استفاده از فن مصاحبه در تاریخ شفاهی خاطرات این افراد را با دقت و جزئیات استخراج می‏کردیم. یکی از کتاب‏هایی که با استفاده از علم تاریخ شفاهی در ارتش منتشر شده، کتاب «نبرد ستاره‏های هوایی» شامل زندگی و خاطرات جمعی از فرماندهان و امیران ارتش است. تاکنون یک مجلد از این مجموعه به چاپ رسیده و درصدد هستیم تا مجلدات دیگری از این مجموعه را منتشر کنیم.»
وی علم و دانش تاریخ شفاهی را جوان دانست و افزود: «فردی در دانشگاه کلمبیا در مقوله تاریخ شفاهی مدرک دکترا می‏گیرد، اما ما هنوز در دانشگاه ما این مقوله تدریس نمی‏شود. بنابراین نحوه ارایه و تدریس تاریخ شفاهی در دانشگاه‏های ما جای کار دارد. از سویی دیگر فرماندهان، رهبران نظامی و کسانی که مستقیم در جنگ بودند و نقش کلیدی داشتند، در سنینی هستند که در سال‏های اخیر جمع زیادی از آنها را از دست دادیم، در سال گدشته 15 خلبان که در دوران دفاع مقدس حضور داشتند از دنیا رفتند. زمان و فرصت‏ها محدود هستند و عمر حافظه افراد نیز کوتاه از سویی دیگر خاطرات و وقایع بیشمار هستند، بنابراین در مقوله تاریخ شفاهی باید انقلابی در کشورصورت گیرد.»
امیر سرتیپ چیت خلبان چیت فروش اظهار داشت: «یکی از خلبانان ارتش که استاد شهید بابایی بود، خلبانی که آشنایی و تسلط کامل به نحوه ساخت هواپیمای بومی و ایرانی داشت، این فرد یک استاد بلامنازع هواپیمای اف 14 بود، الان زیر خاک مدفون شده است. اگر تاریخ شفاهی آن زمان فعال بود باید ده‏ها ساعت با این خلبان حرف می‏زد. جمع‏آوری خاطرات این افراد از یک سو برای حفظ تاریخ و میراث کشورمان اهمیت دارد و از سویی دیگر تجربه و تخصص این افراد که در دوران جنگ درس پس دادند، می‏تواند منبعی برای دانشجویان امروز باشد. بنابراین با استفاده از مقوله تاریخ شفاهی تا زمانی که این افراد را از دست نداده‏ایم، و ای کاش ندهیم، باید با آنها حرف بزنیم و خاطراتشان را ثبت و ضبط و منتشر کنیم. در این میان کسانی هم هستند که قلم ندارند اما خوب حرف می‏زنند، اینجا علم تاریخ شفاهی باید وارد میدان شود تا حرف‏های آنها را به طور مستند ثبت و پالایش کند و آن را هدفمند و صحیح منتشر کند. دفتر ادبیات و هنر پاپداری حوزه هنری سال‏هاست که در این عرصه فعالیت می‏کند، اما مقوله تاریخ شفاهی جای کار بسیاری دارد.»