تحقق نهضت «خاطره‌نویسی» و آینده کتاب‌های دفاع مقدس

دستاوردهای پنهان اما تاثیرگذاری که به بار نشسته‌اند

سی‌ودومین هفته دفاع مقدس در پیش است و کمی بیش از 24 سال از پایان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌گذرد. در سال‌هایی که بر این سالگردها گذشته، سخنان بسیاری بر زبان همه کسانی که تعلق خاطری و مسوولیتی و تحلیلی به موضوع‌های این مناسبت‌ها داشته‌اند، جاری شده و کمتر از این شفاهی‌نگری، اما بر اساس بسیاری از همان سخنان (چه به صورت خاطره‌گویی و روایت وقایع و چه به صورت اظهارات تبلیغی و ترغیبی) کتاب‌هایی تالیف و به چاپ رسیده‌اند.

حجم مکتوبات، مسیرهای نمایشگاهی و جشنواره‌ای را چنان هموار و فراگیر کرده‌اند که به نظر می‌رسد توجه به دفاع مقدس، امروز به تحقق آرزویی از سالیان گذشته رسیده که رویکرد «نهضت»ی به این موضوع وصف می‌شد، مانند نهضت خاطره‌نویسی.

هم‌اکنون و تقریبا در تمام شهرهای ایران خاطرات شهیدان و جانبازان و آزادگان و رزمندگان و فرماندهان سال‌های دفاع مقدس در حال نگارش‌اند و جدا از بررسی کیفیت این حرکت، پیش‌بینی کمیت آن خیره کننده است. چرا که بسیاری از این نوشته‌ها منتشر شده و بسیاری دیگر در آستانه آماده‌سازی یا چاپ قرار دارند. به این حجم، نوشته‌های ادبی نیز اضافه می‌شوند که شعر همچنان در صدر قرار دارد و داستان با انگیزه‌های تازه‌ای که نشانه‌های آنها بیشتر در میل نویسندگان پیداست، در آستانه پربارنویسی از وقایع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران قرار گرفته است.

ناشران تخصصی در حوزه کتاب‌های دفاع مقدس، علاوه بر اهتمام بیش از پیش برای حضور در تمام نمایشگاه‌های داخلی کتاب، نمایشگاه‌های خارجی را نیز رصد می‌کنند و اخباری که از شرکت آنها در نمایشگاه در پیش کتاب فرانکفورت منتشر شده، نشان می‌دهد که ناشران دفاع مقدس در نمایش جهانی یکی از پیشانی‌های برتر آثار مکتوب در جمهوری اسلامی ایران راه تازه‌ای را باز کرده‌اند که اگر پیگیر و مستمر در آن قدم بردارند، دور نیست که نتایجی همچون برد داخلی کتاب‌های دفاع مقدس نصیب فرهنگ این سرزمین کنند.

بنابراین دستاوردهای این وضعیت کم نیستند، اما به صورت پیوسته بررسی و طبقه‌بندی و ارایه نمی‌شوند تا برنامه‌های آینده تولید و نشر کتاب‌های دفاع مقدس به صورت دقیق سیاست‌گذاری شوند. ناشران این حوزه با تکیه بر تشکل‌های تازه‌ تاسیس به دنبال این هستند که در برابر مسایل معمول خود و مشکلات روز مانند گرانی کاغذ، معبرهای مطمئنی برای هر چه کمتر آسیب‌دیدن حوزه نشر کتاب‌های دفاع مقدس ایجاد کنند. اما نویسندگان این حوزه هنوز چنین جمع و تشکلی ایجاد نکرده‌اند که مسایل‌شان را نخست در حلقه‌های تخصصی مطرح و بررسی کنند.

تجربه سالیان گذشته بازگوی این واقعیت است که سیاست‌گذاری نهادها و سازمان‌های حامی منابع مکتوب دفاع مقدس به اندازه سهم مشخص هر یک از آنها در این زمینه و معمولا یک‌طرفه است. نویسندگان و ناشران هم با توجه به میزان ارتباط خود با آنها از حمایت‌ها بهره گرفته‌اند. اما این وضعیت به سیاست‌گذاری دقیق برای بهره‌برداری از تمام دستاوردهای موجود و تدبیر برای ایجاد نتایج بهتر در آینده منجر نمی‌شود. به نظر می‌رسد از بدنه و بافت جاری و کاربردی حوزه دفاع مقدس و عوامل آن (مانند نویسندگان و ناشران و...) باید مقدمات سیاست‌گذاری‌ها تولید و ارایه شوند تا پس از تطبیق با توانایی‌ها و دیدگاه‌های سازمانی و نهادی به تدبیرهای دوسویه قوی‌تری رسید که از دستاوردهای پنهان اما تاثیرگذار نهضتی که به بار نشسته و آینده‌ای که همچنان آرزوهای بسیاری برای آن رقم می‌خورد، غافل نباشد.

حبیب گودرزی

منبع: کتاب هفته، ش 350، شنبه 25 شهریور 1391، ص5