شماره 62    |    10 اسفند 1390



تاریخ شفاهی انتخابات، یک پیشنهاد ضروری

یکی از معدود طرح‏های پژوهشی تاریخ شفاهی که می‏تواند به نقش اساسی مردم در مسائل سیاسی بپردازد «تاریخ شفاهی انتخابات» است. پرداختن به موضوعی مهم در یکی از بزرگترین رقابت‏های سیاسی کشور که موجب می‏شود آراء و نظرات افرادی که در این امرنقش اساسی دارند روشن شده و تجربه‏ای تلقی شود برای حال و آینده.
تفاوت اساسی این موضوع تاریخ شفاهی با دیگر موضوعات انجام شده در موقعیت و زمان انجام طرح است. در دیگر طرح‏های تاریخ شفاهی معمولاً مدت زمانی از رویداد یا اتفاق مورد بررسی گذشته است و مصاحبه‏کننده احتمالاً آن شرایط درک نکرده و بر اساس مطالعاتی که داشته است به موضوع احاطه پیدا می‏کند. در طرح «تاریخ شفاهی انتخابات» مهمترین مسئله‏ای که جریان دارد این است که پژوهشگران می‏توانند در شرایط امروز نسبت به ثبت تاریخ برای آیندگان اقدام کنند. یعنی هم مصاحبه‏کنندگان و مصاحبه‏شوندگان در زمان حال به ریشه‏یابی و بررسی شرایط موجود می‏پردازند. هرچند این موضوع خالی از آسیب نیست و مسائل حاشیه‏ای می‏تواند اثرات نامطلوبی روی موضوعات ثبت شده داشته باشد، ولی قطعاً نگاه تاریخی و مستندسازی انتخابات در یک شهر می‏تواند پژوهشی جدید در مطالعات تاریخ شفاهی ایران محسوب شود. مسئله مهمی که تا کنون دور از دید آرشیوهای تاریخ شفاهی بوده است و شفاهی‏کاران چندان به آن نپرداخته‏اند. علیرغم ضرورت انکارناپذیر و اساسی این گونه طرح‏ها برای امروز، این پژوهش‏ها به خاطر روبرو بودن با محدودیت زمانی فرصت انجام طرح پژوهشی، با مشکلاتی خواهند بود.

نخست اینکه این طرح باید به صورت گروهی انجام شود یعنی عده‏ای از مصاحبه‏کنندگان درنقاط مختلف یک شهر نسبت به ثبت این موضوع در قالب طرحی مشترک اقدام به مصاحبه نمایند. انجام مصاحبه‏های مستمر با نامزدها و مسئولان ستادهای انتخاباتی می‏تواند موضوع مورد نظر را تبیین نماید.
آنچه در این طرح‏ها مورد نظر است نگاه جزئی به مسئله است و قطعا کلی گویی‏ها نمی‏تواند به اهداف طرح پژوهشی کمک نماید. مصاحبه‏کنندگان باید با خطوط کلی طرح آشنا شده و افراد مورد مصاحبه با اهداف و برنامه‏های «تاریخ شفاهی انتخابات» آشنا شوند. این موضوع موجب می‏شود تا هرآنچه در ذهن مصاحبه‏شوندگان وجود دارد ثبت شود و احیاناً صحبت‏هایی که جنبه شعاری دارد، مورد نظر مصاحبه کنندگان قرار نگیرند.

بخش اول مصاحبه‏ها باید در روزهای تبلیغات انجام شود و تلاش در این راستا باشد که از تمام قابلیت‏های موجود در جهت مستند نمودن انتخابات در یک شهر استفاده شود.
مهمترین اهداف «تاریخ شفاهی انتخابات» عبارتند از:


1- جمع آوری سخنرانی نامزدهای انتخاباتی
در هر دوره از انتخابات صدها ساعت سخنرانی و جلسات پرسش و پاسخ در گوشه و کنار شهرها انجام می‏شود. جمع‏آوری و آرشیو این موارد می‏تواند کمک مهمی به طرح نموده و پژوهشگر را با زوایای مختلف انتخابات آشنا نماید.

2- آرشیو عکس و پوسترهای انتخاباتی
عکس و پوستر‏های تبلیغاتی، بخصوص شیوه‏های تبلیغات در داخل شهر می‏تواند موضوع مهمی باشد تا با جمع‏آوری آن به جزئیات تبلیغات بخصوص شعارها و زندگینامه نامزد‏های انتخابات آشنا شد.

3- مصاحبه با نامزدهای انتخابات و تحلیل آنها دربارۀ شرایط موجود
یکی از قسمت‏های اصلی طرح «تاریخ شفاهی انتخابات»، مصاحبه با نامزدها و ثبت نظرات آنها دربارۀ موضوع انتخابات است. اگر شرایط موجود ایجاب کند می‏توان به تحلیل‏های قابل توجهی نیز دست یافت.

4- مصاحبه با مسئولان ستادهای انتخاباتی
مسئولان ستادهای انتخاباتی و مشاوران تبلیغاتی می‏توانند دیدگاه کلی و اتفاقاتی که در ستادهای انتخاباتی به وقوع پیوسته است را بیان نموده و مصاحبه کنندگان آن را ثبت نمایند.

5- مصاحبه با عموم مردم
از جمله مواردی که می‏تواند به دیدگاه گروه‏های مختلف بپردازد مصاحبه با بخشی از مردم دربارۀ انتخابات و جریان تبلیغات در یک شهر است. ثبت نظرات گوناگون این امکان را به پژوهشگر تاریخ شفاهی می‏دهد تا با افکار متفاوت آشنا شده و در تحلیل موضوع بهتر ارائه نظر نماید.

6- گردآوری و تحلیل نشریات در موضوع انتخابات
با توجه به اینکه موضوع انتخابات دور از دید رسانه‏ها نیست، جمع‏آوری بریده جرائد دربارۀ انتخابات می‏تواند موضوع را از نگاه نشریات مورد بررسی قرار دهد.

محورها و مداخل کلی مصاحبه را می‏توان در موارد زیر خلاصه نمود.
- ثبت نظر مردم نسبت به انتخابات
- بررسی ائتلاف‏ها، احزاب موثر در انتخابات، نحوه ورود افراد به ائتلاف‏ها و حمایت‏ها
- آگاهی ازهزینه‏های انتخابات
- ثبت شعارهای انتخاباتی و وعده‏ها

هر یک از افرادی که بعنوان نامزد انتخاباتی حضور دارند تلاش می‏کنند با طرح شعارهای زیبا به اهداف و برنامه‏های خود اشاره کنند. شعارهای انتخاباتی برگرفته از طرز بینش و تفکر فرد نسبت به یک موضوع خاص است.

در مرحله دوم طرح که بعد از انتخابات و نهایی شدن نتایج انتخابات شکل می‏گیرد، پژوهشگر به سراغ دو گروه از افراد مورد نظر می‏رود: نخست افرادی که بیشترین رای به خود اختصاص داده و در واقع پیروز انتخابات هستند و دوم گروهی که ناکام بوده و نتوانسته‏اند پیروز باشند. تحلیل‏ها و نگاه این دو گروه می‏تواند به نتایج طرح کمک کند.

فوائد طرح: با توجه به اینکه موضوع در زمان حال انجام می‏شود به بسیاری از جزئیات هم پرداخته می‏شود. اما عمده مشکل این گونه طرح‏ها شعارگونه بودن و حواشی موضوع است که با توجه به محدود بودن زمان اجرای طرح، قطعاً  با آسیب‏هایی همراه خواهد بود.

غلامرضا آذری خاکستر



http://www.ohwm.ir/show.php?id=1105
تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.