شماره 62    |    10 اسفند 1390



اعتبار تاریخ شفاهی به تکرار و تعداد راویان و ناقلان آن است

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران؛ سرتیپ دوم حسن سیفی، رئیس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران تاریخ شفاهی را یکی از ابزار‌های اصلی در بیان حقایق تاریخی دانست و اظهار داشت: «برای درک مفاهیم تاریخ شفاهی باید تعریف درستی از سه واژه افسانه، حکایت و داستان بدانیم. افسانه مقوله‌ای غیر حقیقی است و تخیل در آن نقش اساسی دارد و قهرمان‌های افسانه بیشتر از تخیل تغذیه می شوند. قصه نیز مانند افسانه است، با این تفاوت که بخشی از وقایع و حقایق را نیز در بر دارد. اما داستان، بیشتر بر مبنای حقیقت استوار است، به طوری که عمر داستان نویسی در کشور ما بیشتر است. بخشی از داستان‌ها در قالب رمان بیان می شوند، بخشی دیگر را می توان در قالب تاریخ شفاهی که خودش یک فصل مجزایی است، بیان کرد.»
وی در ادامه با اشاره به اینکه تاریخ شفاهی، تاریخ  واقعی  ازگمشده حقایق در سینه‌های افراد است نه تخیل  افزود: «تاریخ شفاهی بخشی از تاریخ یک کشور است که حقایق مدفون شده در سینه افراد را کاووش و آنها را استخراج می کند و با بررسی هرکدام از آرا  و پردازش آنها حقایق تاریخی را بیان می کند. بنابراین تاریخ شفاهی با افسانه و حکایت و قصه سرو کار ندارد. مبنای اولیه تاریخ شفاهی  اسناد و مدارک مستند و دست اول است.»
 سرتیپ دوم سیفی با تاکید بر اینکه اعتبار تاریخ شفاهی به تکرار و تعداد راویان و ناقلان آن است، تصریح کرد: «گوینده و ناقل تاریخ شفاهی، میزان اعتبار  آن را مشخص می کند. زمانی می گویم علی بن ابی طالب (ع) فرمود؛ خب علی بن ابی طالب (ع) اعتبارش مشخص است. یک بار موثق و اهل ثقه مطلبی را بیان می کند این برای ما اهمیت دارد اما گاهی وقتها به صورت خبر واحد است. چناچه تاریخ شفاهی به صورت خبر واحد باشد، این با حقایق تاریخ و احادیث نبوی و علوی و همچنین قرآن منافات داشته باشد، از نظر ما مردود است. اگر تاریخ شفاهی  از خبر واحد گذشت و به تواتر رسید، هرچه میزان تواتر در خبر بیشتر باشد و راویان آن از اهل ثقه باشد، طبیعتا برای ما ارزش دارد.»


ارتش و تاریخ شفاهی جنگ
وی ادامه داد: «نظام جمهوری اسلامی ایران  مهم ترین مساله اش باید یافتن افراد اهل ثقه برای استخراج حقایق تاریخی که در سینه افراد مدفون شده را بیابد. افراد اهل ثقه و با اطمینان بر حقایق تاریخ شفاهی موجودیت می بخشند.  ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یک ارگان نظامی فعال در تاریخ این کشور به ویژه در طول 8 سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیز برای واگویی حقایق و واقعیت‌های تاریخی از زبان امیران ارتش گام برداشته است. ارتش این فعالیت خود را در هفت گام طراحی کرده است؛ اصلی ترین و مهم ترین گام در این راه شناسایی نیرو‌های قابل اطمینان و موثق است که  حرف‌های نهفته و نگفته بسیاری در سینه دارند.  بررسی میزان اعتبار و روایی کار، ثبت و ضبط و جمع آوری، پردازش، تجزیه و تحلی،  انتشار، توزیع و ارزیابی نیز از گام‌های برای ثبت یک اثر در قالب تاریخ شفاهی است. ما در این زمینه قصور‌های داریم اما در این 5 سال اخیر تلاش خودمان را کردیم تا آنها را به حد نصاب برسانیم.»

رئیس سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران تاریخ شفاهی خاطر نشان کرد: «تاریخ شفاهی در این برهه یک فصل فراموش شده تاریخ ایران است که از آن غفلت شده و میزان اثرگذاری آن به میزان کسانی که اهمیت آن را درک کنند بستگی دارد، به عبارت دیگر شخص محور است. به ساده ترین زبان متولیان این عرصه کسانی که قلم می زنند، پژوهش می کنند، آثار این حوزه را ارزیابی می کنند اگر دایره حضور این افراد که نگاه علمی و عملی به موضوع تاریخ شفاهی در کشور دارند، گسترده کنیم، می توانیم خاطرمان جمع باشد که مسیر را به خوبی طی می کنیم. اگر می گویم قصوری کردیم برای اینست که در پرورش و آموزش کسانی که بتوانند در حوزه تاریخ شفاهی فعالیت کنند و نگاه تئوری و نظری و عملی صحیحی داشته باشند، کوتاهی کرده ایم. تاریخ شفاهی باید دغدغه ما باشد. تاریخ شفاهی تکه ای از پازل یک ملت است چناچه این پازل به دقت جمع آوری و پردازش نشود، تاریخ آن ملت  برای آیندگان گویا و شفاف نخواهد بود.» 
وی اظهار داشت: «ستاد ارتش تلاش می کند که بخش تاریخ شفاهی را در چند مبحث عمده در نیرو‌های ارتش پی گیری کند. «چهره‌های ماندگار»  با نگاهی به زندگی و خاطرات امیران ارتش در دستور کار خود دارد.  تاکنون  10 مجلد از مجموعه «چهره‌هاي ماندگار» با محوریت زندگی و خاطرات امیر سرلشکر شهید سید علی صفری سُهی، امیر سرتیپ سعید پورداراب، امیر سرتیپ سید علی اکبر موسوی قویدل و... به قلم محسن صادق نیا و با همکاری انتشارات سوره سبز به چاپ رسیده است. مجموعه «حديث ماندگاري» نیز شامل ناگفته‌هايي از زندگي شهدا، جانبازان و آزادگان شاخص ارتش جمهوري اسلامي ايران نیز توسط ستاد ارتش منتشر شده اند. همچنین مجموعه «مدافع ولایت در عرصه پیشکسوت» خاطرات کسانی که بازنشسته ارتش هستند، مجموعه «مسافران بهشت» درباره نیرو‌هایی که در طول دوران دفاع مقدس به شهادت رسیدند، مجموعه «سرو‌های بلند قامت ارتش» با محوریت خاطرات ارتشیانی که در جنگ تحمیلی به درجه جانبازی نایل آمدند  و مجموعه «گلهای رهایی» درباره آزادگان ارتش از جمله مجموعه‌هایی است که توسط ستاد کل ارتش در قالب تاریخ شفاهی در دست اقدام و انتشار است.» 

تدوین و تالیف خاطرات 20 آزاده ممتاز ارتش
سرتیپ دوم سیفی یادآور شد: «در  مجموعه «گل‌های رهایی» در حال حاضر کتابی با عنوان «اسیر و اسیر داری» در قالب تاریخ شفاهی درباره آنچه که بر اسیران ما در دوران اسارت در اردوگاه‌های رژیم بعثی عراق گذشته است، روایت می کند. در این کتاب تلاش شده است ضمن ارائه آماری از آزادگان ایرانی در طول جنگ تحمیلی به معرفی رفتار و عملکرد آزادگان در دفاع از انقلاب اسلامی اشاره شود. در کنار همین پروژه آزادگان ممتاز ارتش که حدود 20 نفر هستند را شناسایی کردیم. خاطرات این آزادگان با محوریت تاریخ شفاهی جمع آوری خواهد شد و در قالب 20 مجلد  از مجموعه «گل‌های رهایی» به چاپ خواهند رسید. در حال حاضر خاطرات  «امیر سرتیپ عباس علی داوری»  و «سرهنگ مجتبی» را در دست تالیف و تدوین داریم.»
وی خاطرنشان کرد: «زندگی و خاطرات  «امیر سرلشکرحسن هداوند میرزایی» به عنوان آزاده شهید ارتش نیز در دست تدوین است. وی پس از 10 سال اسارت قرار بود به همراه 21 نفر از آزاده‌های ایرانی  تبادل شود. صبح روز تبادل اسرا  فقط20 آزاده را تحویل نیرو‌های ایرانی دادند. نام حسن هداوند میرزایی در میان اسرا نبود، متوجه می شوند یکی از شکنجه گران عراقی به خاطر ندادن اطلاعات او را شکنجه کرده و هداوند میرزایی در زیر شکنجه‌ها به شهادت رسید و  در عراق به خاک سپرده شد. پس از 13 سال زمانی که پیکر این آزاده شهید به ایران انتقال داده شد، سالم بود. سرگذشت این شهید جاوید الجسد، خاطرات همرزمان، عکس‌ها و اسناد دوران دانشجویی، دوران اسارت، دوران انتقال پیکر این شهید به ایران در مجموعه «مسافران بهشت» نیز در دست تالیف و تدوین است. همچنین در تاریخ شفاهی مربوط به آزادگان  مجموعه‌ای با عنوان «میزبان و میهمان» درباره نحوه برخورد و عملکرد افسران عراقی با اسرای ایرانی و نحوه برخورد نیروی‌های ایرانی با اسرای عراقی گردآمده و در دست انتشار است.»

خبرنگار فاطمه نوروند



http://www.ohwm.ir/show.php?id=1102
تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.