هشدار جعفریان نسبت به حذف نام هاشمی و برخی شخصیت‌ها در خاطره‌نگاری‌ها

رئیس کتابخانه مجلس با انتقاد از بسیاری خاطره‌نگاری‌های مربوط به انقلاب و جنگ گفت: با این وضعیت حدس می‌زنم کسانی که از این به بعد تاریخ جنگ را می‌نویسند، کمتر نامی از آقای هاشمی بیاورند یا در زمینه تحولات سیاسی، اسم برخی شخصیت‌ها را کمتر بیاورند.

رسول جعفریان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره وضعیت خاطره‌نگاری‌ها با موضوع حوادثی مانند انقلاب یا جنگ گفت: در 10 ـ 15 سال گذشته یک سری خاطرات منتشر شده است که تحت تاثیر تغییرات سیاسی بوده که در ایران اتفاق افتاده است. نویسندگان بسیاری از این خاطرات، خودشان افراد سیاسی و صاحب منصب بوده و یا هستند.

مشاور فرهنگی رئیس مجلس شورای اسلامی سپس از تاثیر این وابستگی در نوشته‌های افراد یادشده سخن گفت و تاکید کرد: به هر حال این وابستگی به حزب یا یک گروه سیاسی خاص، روی نوشته‌های این افراد تاثیر گذاشته است؛ در حالی که تاریخ‌نویسی علمی باید فارغ از این مسائل باشد و این نکته در مراکز تاریخ‌پژوهی ما هم رعایت نمی‌شود.

این پژوهشگر حوزه تاریخ افزود: البته ما درباره جنگ مشکل خاصی نداریم؛ چون تقریباً همه به یک شیوه به جنگ نگاه می‌کنند، اما خطوط سیاسی و اشخاص و احزاب به دلیل اینکه هر 5 یا 10 سال دچار یک پالایش می‌شوند، خود به خود کسانی که بعداً خاطراتشان را می‌نویسند، نسبت به قبلی‌ها کوتاهی خواهند کرد.

جعفریان ادامه داد: من به خصوص حدس می‌زنم کسانی که از این به بعد تاریخ جنگ بنویسند، کمتر نامی از آقای هاشمی رفسنجانی بیاورند یا اگر بخواهند درباره بعضی تغییر و تحولات سیاسی سخن بگویند، اسم برخی شخصیت‌ها را کمتر بیاورند.

رئیس موزه، مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی افزود: راهی که من به پژوهشگران پیشنهاد می‌دهم، این است که وقتی خاطرات را می‌خوانند، به اصل وقایع توجه کنند و از تحلیل‌های راوی بگذرند. تحریف همیشه این نیست که چیزی را اضافه کنند. گاهی اوقات با کم کردن از واقعه‌ای هم تحریف می‌کنند.

جعفریان در پاسخ به این سئوال که «شما به عنوان یک پژوهشگر تاثیر این تحریف‌ها را بیشتر در چه حوزه‌ای بارزتر می‌دانید؟» و «آیا این مسئله را در کتاب‌های درسی تاریخ دانش‌آموزان مشاهده کرده‌اید؟» گفت: تاریخ‌نویسی در مواردی که برای استفاده عموم است و یا در حوزه کتاب‌های درسی و یا آنهایی که مجوز نشر می‌گیرد، معمولاً باید مورد تائید بعضی مراکز باشد و همین است که مشکل ایجاد می‌کند.

وی با تاکید بر لزوم واقع‌گرایی در نقل تاریخ افزود: این مشکل باعث شده دانشگاه‌های ما هم زیر بار این نوع تاریخ نروند و بگویند که شما زیادی سیاسی هستید؛ یکی از دلایلی که دانشگاه‌های ما زیاد در تدوین تاریخ انقلاب مشارکت نمی‌کنند، همین است. واقعاً هم اگر تاریخ با اهداف سیاسی روز نوشته شود، این دیگر تاریخ نیست و می‌شود تاریخ سیاسی همان روز.

رئیس کتابخانه مجلس در پاسخ به این سئوال که «فکر نمی‌کنید در خود فیلترهایی هم که کتاب‌های تاریخی باید از آنها عبور کنند تا به صورت کتاب به دست مخاطب برسند، مقداری سلیقه‌ای عمل می‌شود؟» گفت: سلایق آنها سلایق سیاسی روز است؛ از سال 1388 به بعد تغییری اساسی در تاریخ‌نویسی‌ها رخ داده است، خیلی از شخصیت‌ها به تدریج در حال فراموشی هستند.

جعفریان اضافه کرد: حق این است که در تاریخ‌نویسی ما زمان خاصی را مد نظر داشته باشیم و واقعاً ببینیم در آن بازه زمانی، شرایط چگونه بوده است؟ کانّه اگر کسی از نظر خبری فراموش می‌شود و نه در تلویزیون می‌آید و نه در مطبوعات هست، باید از تاریخ هم حذف شود.

وی ادامه داد: ما دخالتی در کار سیاسیون نمی‌کنیم، اما به لحاظ تاریخ‌نویسی انتظارمان این است که واقع‌بینی حاکم باشد و تاریخ‌پژوهان سعی کنند هر کسی را در حد و اندازه خودش و نه بالاتر یا پائین‌تر از آن، مطرح کنند. جای آدم‌ها روی زمین است و ما هم آنها را روی زمین می‌خواهیم و نباید آنها را روی عرش ببریم؛ چرا که کار تاریخ‌نویسی روی فرش است نه عرش.

رسوال جعفریان همچنین با اشاره به آفت‌های این شیوه تاریخ‌نویسی که به کتب درسی رسوخ کرده است، گفت: شاید نوشتن تاریخ معاصر برای دانش‌آموزان یکی از بدترین تجربه‌های ما بعد از انقلاب باشد. البته من تاکید می‌کنم که ممکن است بخشی از ملاحظات درست باشد، ولی خیلی دوست دارم یک دانشجو موضوع پایان نامه خود را تغییرات گسترده‌ای قرار دهد که در نقل تاریخ معاصر در کتب درسی صورت گرفته است!

منبع: خبرگزاری مهر