حوادث و رخداد‌هاي تاريخي هويت ساز هستند
به گزارش سايت تاريخ شفاهي ايران؛ پانزدهمين كارگاه آموزش تاريخ شفاهي دفاع‌مقدس، يكشنبه (24 مهر ماه 90)، با حضور «علیرضا کمری» صاحب‌نظر حوزه اسناد و پژوهش دفاع‌مقدس، «علی فروزفر» استاد رشته علوم ارتباطات، «محسن غنی یاری» پژوهشگر و صاحب نظر در عرصه تاریخ انقلاب و دفاع مقدس و به همت مركز ملي اسناد و كتابخانه دفاع‌مقدس به ميزباني اداره كل حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع‌مقدس استان برگزار شد.
محسن غنی یاری، پژوهشگر و صاحب نظر در عرصه تاریخ انقلاب و دفاع مقدس با تاكيد بر اينكه براي شروع مصاحبه در امر تاريخ شفاهي بايد موضوع مصاحبه معرفي شود، اينكه محوريت مصاحبه فرد محور باشد يا موضوع محور، اظهار داشت: براي آنكه جريان مصاحبه هاي تاريخ شفاهي با گذر زمان دچار آسيب نشوند، خاطرات را باید بدون هيچ كمی‌و كاستي و اضافه شدني از حالت صوت به صورت مكتوب به ثبت برسانيم. تك‌تك اين مصاحبه‌ها سند و هويت ملي كشور به شمار می‌ايند. به هر حال صوت ها به مرور زمان و يا به هر دليل، ممكن است دچار نقصان شوند و یا از بين بروند، بنابراين براي پرهيز از اين آسيب براي پياده‌سازي آنها بايد تعجيل كرد.
وي ادامه داد: مرکز ملی اسناد و كتابخانه دفاع مقدس نيز همين كار را انجام می‌دهد، آرشيوي از اصوات و مكتوبات مصاحبه هاي خاطرات مصاحبه‌شونده‌ها را نگهداري می‌كند. همه اين كارها براي گردآوري يك سند معتبر از تاريخ شفاهي است. مرحله بعد از پياده سازي و آرشيو كتبي مصاحبه ها حركت به سمت ويرايش و تدوين آنهاست تا به صورت قابل دسترس در اختيار مخاطبان و محققان قرار گيرد.
هر حادثه تاريخي كه اتفاق می‌افتد با روايت شاهدان و ناظران آن براي آيندگان روايت ميشود. اگر كسي نباشد كه آن رويداد را روايت كند، بنابراين آن واقعه در همان دوره تاريخي باقي می‌ماند. تاريخ شفاهي در نهايت بعد از روايت هايي كه صورت مي‌گيرد در قالب تاريخ مكتوب در مي‌ايد. همين واقعه كربلا بر مبنای گفته‌ها و شنود‌هاي كساني كه شاهدان اين واقعه بودند نقل شده است. روح و پيرامون يك واقعه در تاريخ و سند شفاهي مطرح ميشود. تاریخ در نهايت با تلفیق از یافته‌های تاریخ شفاهي و تاریخ مکتوب است كه شكل می‌گيرد.
مباحث غير رزمی‌جنگ تحميلي را در تاريخ شفاهي بيشتر مورد توجه قرار دهيم
سعيد فروزفر، استاد رشته علوم ارتباطات يكي ديگر از كاشناسان حاضر در پانزدهمين كارگاه اموزش تاريخ شفاهي دفاع‌مقدس در استان چهار محال و بختياري با اشاره بر اينكه همه موضوعات قابليت اين را دارند كه با مقوله تاريخ شفاهي مورد بررسي قرار بگيرند گفت: بسیاری از روایت هایی که در نشست های راویان و خاطره گویان دوران دفاع مقدس مطرح می شود بیشتر مربوط به مباحث رزمی، عملیات، است. در حالی که در زمینه های دیگری چون تامین مهمات، پشتیبانی در خط و پشت خط، خاطراتی که وقتی بچه ها می خواستند از خانه به جبهه بروند، موافقت و مخالفت هاي والدين، از میان همه اینها نکات قابل توجهی از مباحث غیر رزمی دفاع مقدس می توانيم بدست بیاوریم.
وي با تاكيد بر اينكه قلب تاریخ شفاهی دفاع مقدس، مصاحبه است، افزود: مصاحبه مسير گفت و گوي ميان طرفين را هدايت مي‌كند. مصاحبه‌اي كه به صورت شفاهي صورت مي‌گيرد، نكات نامفهوم و مبهم در خاطره را مورد واكاوي قرار مي‌دهد. در مسير مصاحبه است كه مي‌توانيم مسير هاي شكست و پيروزي را مورد بررسي قرار دهيم و موشكافانه به هر دوي آنها نگاه كنيم. اگر مصاحبه شفاهي نباشد هركسي هرطوري دوست داشنه باشد وقایع را بیان می‌کند یا می‌نويسد، گاهي قهرمان سازي مي‌كند و گاهي گذرا از كنار آن چيزي هايي كه دوست ندارد گفته شود، ساده مي‌گذرد.
فروزفر با اشاره به اينكه هر مصاحبه‌اي 5 ركن اساسي دارد، خاطر نشان كرد: مصاحبه‌شونده، مصاحبه‌كننده، موضوع مصاحبه، زمان و مكان مورد نظر مصاحبه از مهم‌ترين و با اهميت‌ترين اركاني هستند كه در مرحله اول هر مصاحبه شكل مي‌گيرند و بايد مورد توجه قرار بگيرند. هركدام از اين اركان بايد شاخصه‌هاي خاصي را رعايت كنند. در جريان مصاحبه تاريخ شفاهي فرد مصاحبه‌كنند بايد نسبت به موضوع مورد مصاحبه اطلاعات و آگاهي كافي و كاملي داشته باشد. بنابراين مطالعه و جمع‌اوري اطلاعات و داده‌هاي مورد نظر مصاحبه نيز حائز اهميت است.
زماني كه جريان مصاحبه به راه مي‌افتد، ميان مصاحبه‌شونده و مصاحبه كننده و ارتباط صميمی‌و چشمی‌بالايي صورت گيرد، نقاط كور و ابهام‌آميز مورد بررسي واقع می‌شود. در مصاحبه از هرگونه بحث و جدلي با مصاحبه‌شونده بايد پرهيز كرد. حتي فرد صاحبه‌كننده بايد هوش هيجاني خود را نسبت به مطالب حزن‌انگيز يا خوشحال كننده كنترل كند. يك مصاحبه‌كننده خوب بايد مهارت های کلامی؛ حرف زدن ، گوش دادن، نوشتن، خواندن را به خوبي بداند و در آن قوي عمل كند.
خط مقدم جبهه پايداري علم است
عليرضا كمري، صاحب‌نظر حوزه اسناد و پژوهش دفاع‌مقدس در جلسه پرسش و پاسخ با بيان نكات پر مغز و مهم در امر تاریخ‌شناسی، تاريخ‌نگاري و تاريخ شفاهي با حوصله به سؤالات حاضران پاسخ داد. در كارگاه آموزش تاريخ شفاهي استان چهار محال و بختياري بسياري از دانشحويان كه در سال جديد تحصيلي به تازگي با رشته ادبيات پايداري و يا مقوله تاريخ شفاهي آشنا شده بودند، محور سؤالات‌شان بر مبناي اين بود كه چگونه مي‌توان با مقوله تاريخ شفاهي آشنا شد و يا براي شناخت بيشتر آن چه بايد كرد. كمري با معرفي كتاب‌هاي مهم و مرجع در حوزه تاريخ نگاري و تاريخ شفاهي از حاضران و علاقه‌مندان تاريخ را به مطالعه اين آثار دعوت كرد و بر ضرورت ايجاد ارتباط و تبادل اطلاعات و داده‌ها با اساتيد و كارشناسان اين دانشگاه و مطالعه مقالات مهم با محوريت تاريخ شفاهي تاكيد كرد و سخنان خود را با اشاره به بيانات مقام معظم رهبري در سفر ايشان به گيلانغرب آغاز كرد و گفت: مقام معظم رهبری در ديدار با مردم گيلانغرب فرموده‌اند: «حفظ خاطرات پايداري مردم گيلانغرب، قصر شيرين، سرپل ذهاب و ديگر مناطق كشور در حفظ هويت ملي داراي چنان اهميتي است كه شخصيت‌هاي برجسته، دانشمندان و عناصر فعال و متفكر بايد در اين زمينه احساس مسئوليت كنند.» تكيه و تاكيد رهبري بر ارزش کارکردی خاطرات در حفظ هویت ملی و توجه به نقش و وظیفه شخصيت‌هاي برجسته، دانشمندان و عناصر فعال و متفكر درباره این موضوع مهم مورد توجه و بررسی کمری قرار گرفت و گفت: رويكردي كه من در حوزه بررسی تاريخ شفاهي مطرح مي‌كنم، تاريخ پژوهانه و تاريخ شناختي است. نكته قابل توجه اينست كه ما براي ورود به هر عملي مي‌بايستي به دانش مجهز باشيم. اقدام و عمل ما بايد دانش محور باشد. يكي از راه‌هايي كه مي‌تواند داشته هاي ما را به سمت داشته هاي علمی‌نزديك كند، همين نشست‌ها و جلسات گروهي و جمعي است.
وي در ادامه افزود: بحث درباره تاريخ شفاهي اساسا در حوزه علم و دانش و مباحث معطوف به تاريخ پژوهي صورت می‌گيرد نه ادبيات، هر نوع نقد و ابهامی‌هم می‌بايست بر مبناي اين دانش بررسی شود.
كمري با اشاره به اينكه هر واقعه يا رخداد زمان‌مند است، تصريح كرد: در حقيقت رويداد در ظرف زمان اتفاق مي‌افتد. هر رويدادي در فاصله «از» و «تا» ظهور و بروز پيدا می‌كند. از طرفي هر واقعه يا رخدادي كه «از» و «تا» دارد، تقويمی‌است. يعني هر واقعه يك مقدمات پيدا و پنهاني در بروز و ظهور خود دارد. به عبارتي مي‌توان گفت تاريخ در ظرف جغرافيا رُخ می‌دهد و تاريخ در جغرافيا به وقوع مي‌پيوندد.
وي در ادامه يادآور شد: زماني كه حرف از مطالعه تاريخي یک رویداد به ميان مي‌آيد، مسأله مهم اينست كه آيا آن واقعه تاريخي به وجه تاريخي شدن رسیده است يا نه؟ واقعه و رويداد تاريخي آنست كه فراتر از كنش فردي، حيثيات جمعي و اجتماعي يك قوم، ملت و جمع انساني را تحت تاثير قرار دهد و بازتاب آن در انديشه‌ها و اعمال آتي آن قوم و ملت در وسعت مردمی‌كه زيسته‌اند تا وسعت جهاني تداوم پيدا كند، به همين دليل حوادث تاريخي هويت ساز‌ند.
در پايان لازم به ذكر است، سرهنگ علي بابايي، مديركل بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع‌مقدس استان چهارمحال و بختياري، هدف از برگزاري اين كارگاه يك روزه را محيا كردن فضايي براي محققان و پژوهشگران جوان به منظور آشنايي با نحوه جمع‌آوري تاريخ شفاهي و نقش استان در طول 8 سال دفاع‌مقدس معرفي كرد.
گزارش از: فاطمه نوروند
