روش‌ها و مشكلات مصاحبه با نخبگان سياسي و تجاري سنگاپور
نخبگان سياسي و حرفه‌هاي موردنظر ما غالباً از اشخاص پرمشغله هستند؛ اين غيرممكن است كه برنامه مصاحبه آنان را انعطاف‌ناپذير حفظ كرد. بنابراين به تأخيرانداختن و حذف قرار ملاقات مصاحبه با يك يادداشت كوتاه خيلي عمومي است.
و گاهي با يك يادداشت كوتاه مصاحبه‌كننده‌ها براي اجراي مصاحبه فراخوانده مي‌شوند بنابراين آنها بايد هميشه و هر وقت از حيث جسمي [روحي] گوش بزنگ و آماده اجراي مصاحبه باشند.
براي اين كه از دست رفتن يك فرصت مصاحبه ممكن است معني‌اش اين باشد كه براي فرصت بعدي چند ماه يا حتي بايد سالها انتظار كشيد.
علاوه بر بدست‌آوردن وقت، انحراف از موضوع از ديگر مشكلات مصاحبه است. و اين كه چطور مصاحبه را با ظرافت پرسش ـ مدبّرانه و بدون رنجش خاطر ايشان به جاي خود برگردانيم، موضوع حساّسي است و اگر غير از اين ترتيب اتخاذ شود مي‌تواند مصاحبه را بي‌مقدمه فيصله دهد.
در مصاحبه با نخبگان اتخاذ رهيافت آزادمنشانه به آنان اجازه مي‌دهد با خاطرجمعي و اعتمادبنفس‌گريزي بزنند، كنايه از اين كه پيروز شده‌اند.
گاهي اوقات اين انحراف از بحث ممكن است فضاي به كلي جديدي از موضوع را مطرح كند كه خود مي‌تواند قبل از برگشتن و برافراشتن سئوال (سابق) بيشتر پي‌گيري شود.
مصاحبه‌شوندگان نخبه چه بسا كه نقش و سهم خودشان را در وقايع سياسي يا گروه‌هاي سياسي را بزرگنمايي و تحريف كنند. از اين رو يك شناخت خالص از موضوع مربوط به واقعه و اكثر نقش‌آفرينان ضروري است.
بايد به بزرگنمايي و قلب واقعيت در نقش‌ها يا تفاوت‌داشتن واقعيات، كه از ترفند سنجيده و تحريف واقعيت است توجه كرد.
مصاحبه‌كننده‌هاي تاريخ شفاهي، ذهني هستند و چنان كه مصاحبه‌شونده با تجديدنظر در خاطره وقايع، بوسيله نفوذ نقطه‌نظر شخصي‌اش در چشم‌انداز تاريخ آن را برملا كند كه آيا زمينه اين چشم‌انداز، مصاحبه‌كننده را در موقعيت بهتري از جستجو و انگيزش و دليل‌تراشي و بزرگنمايي و تحريف بعلاوه ترفند سنجيده و قلب واقعيت قرار مي‌دهد؟
مستخدمان داخلي و فعالان كمونيست، بويژه مستعّد موضع داشتن در پاسخ هستند و اين امر مبهم و طفره‌آميز است. در چنين مواردي محتواي پرسش مصاحبه‌كننده مي‌تواند بر تسلط‌اش دلالت كند.
نتيجه‌گيري
در اجراي اين پروژه، مركز تاريخ شفاهي سنگاپور، براي اطمينان خاطر از استحكام مصاحبه‌ها و كيفيت بازده‌‌شان، اغلب اوقات عهده‌دار ساختاري خوب در روش مصاحبه بوده است.
از آن‌جا كه اجراي مصاحبه نه بوسيله يك شخص كه برعهده تيمي تمام وقت و پاره وقت بود، حفظ نظم و ترتيب گفت‌و‌گو براي مصاحبه‌كننده اهميت فراوان داشت.
با اين وصف، رويكرد مربوط به يك موضوع يا تأكيد روي آمدن به سمت شيوه تاريخچه زندگي در آغاز گفت‌و‌گو، مي‌توانست متفاوت باشد.بعداً اگر وقت اجازه مي‌داد، مي‌شد آن را حفظ كرد.
اطلاعات گردآوري شده از نخبگان سياسي و كسب و كار به دو طرح و برنامه كمك مي‌كند، نخست اين كه چشم‌انداز وسيعي از سنگاپور قرن بيستم، باتوجه خاص به وضع پس از جنگ، در اختيار ما قرار مي‌دهد. مصاحبه‌ها در اين رابطه، شاهدان عيني بي‌شماري را با ما روبرو مي‌كند كه برخي از آنان كم و بيش اعتبار سياسي، اقتصادي و تاريخي دارند.
درست در همين زمان، ادراكات، احساسات و تأثرات مصاحبه‌شوندگان را نسبت به اين وقايع تاريخي بعلاوه به جهت اوضاع و احوال شخصي و نقطه‌نظر ريز و جزيي‌شان كه در امور فردي به ما ارائه مي‌دهند، ملاحظه مي‌كنيم.
بهرحال در بررسي مصاحبه يك نخبه در سنگاپور بايد به خاطر داشت كه زندگينامه خود نوشت و خاطرات شخصي، جزو مكمل فرهنگ سنگاپور نيست. بهردليل كه باشد، شخصي يا سياسي باصطلاح «عموم مردم ترجيح نمي‌دهند شستني‌هاي مربوط به رختخوابشان را اطو كنند.»
كساني گرايش به محترم‌شمردن تعريف خاطرات يا شرح حال، نسبت به روايت‌هاي واقعي و مسايل روزانه كه تجزيه و تحليل مي‌شوند، دارند. پيامد اين قيد و محذوريت كمبود مطالب مربوط به برخي از اكثريت نقش‌آفرينان در نمايش گذشته سنگاپور است.
مستخدمان دولت، نخبگان سياسي و كسب و كار، در نيمه آخر قرن بيستم بي‌شك نقش مهمي برعهده داشتند اما آنقدر هست كه آنان مسايل پشت پرده را نه شنيده‌اند و نه مورداعتنا قرار داده‌اند.
تاريخ پس از جنگ، گذشته اخير سنگاپور است. بعضي وقايع اين دوره هنوز در خاطره مردم تازه است. اما حساسيت نسبت به اطلاعات چندان كاهش نيافته است، براي اين كه برخي از ژست‌هاي عمده هنوز زنده است. هم از اين رو در بعضي از مصاحبه‌هاي تاريخ شفاهي، خصوصاً بخش مربوط به نخبگان سياسي، مصاحبه‌شوندگان نسبت به دوره كنوني، بسته برخورد مي‌كنند. در نتيجه روايات تاريخ شفاهي را كه ممكن است بعضاً پاسخ پرسش‌هاي مهم (و از گره‌هاي كور آرشيوي) گذشته اخير باشند، ناگفته مي‌گذارند. وقتي آنها، در دسترس انديشمندان آينده باشند مورخين بايد بنويسند كه كدام يك از منابع مستند، مبناي نوشته واقع شده‌اند.
دروغ‌هايي به استناد مجموعه تاريخ شفاهي وجود دارند، بخاطر اين كه كساني خاطرات يا زندگينامه خود نوشت‌شان را مكتوب نكرده‌اند؛ ما بايد در آينده قادر باشيم نقش آنان را در خلال گذشته بوسيله نوار ضبط مصاحبه، بيان كنيم.
در برخي موارد ممكن است تنها سابقه‌اي كه در اختيار ماست همين سابقه تاريخ شفاهي باشد.
نوشته: ليم. هو. سنگ ـ ترجمه: مهدي فهيمي
منبع: روزنامه اطلاعات، یکشنبه 2 اسفند 1388 - شماره24692
