|
تاریخ شفاهی طب سنتی در ایران
 |
پزشکی سنتی در ایران از قدمتی دیرینه برخوردار است و اسناد و مدارک باقیمانده قدمت آن را به ایران باستان میرساند. طب سنتی در چند دهه اخیر مورد توجه عمومی قرار گرفته و به خاطر استفاده از آخرین دستاوردهای پزشکی به صورت رشته رسمی وارد دانشگاه شده است. علیرغم این که این حوزهی تخصصی در ذیل ساختارهای نوین پزشکی تعریف شده اما منابع قابل اعتنای آن ریشه در گذشته دارد. سؤال این جاست که منابع مهم مورد استفاده آن چگونه تامین میشود؟ آیا استفاده از چند کتاب پزشکی باقیمانده از گذشته که بیشتر حاصل تجربیات و داشتههای پزشکان حاذق در قرون گذشته است، میتواند انتقالدهنده تمام داشتههای پزشکی در ایران باشد؟ نگاه مردم به استفاده از طب سنتی در گذشته چگونه بوده و چه اطلاعاتی از تجربیات طب سنتی در میان مردم باقی مانده است؟ و آیا از نسل عطاران سنتی قدیمی افرادی باقی مانده اند. بسیار پیش میآید که در خانه یا در بین بستگان ما را توصیه به استفاه از داروی سنتی کرده باشند در حالی که گاهی چرائی و اهمیت آن را هم نمیدانند و معمولاً اکثراً به سنت گذشتگان از آن استقبال میکنیم. این رویه در مناطق روستائی و جوامع محلی پررنگتر است. تاریخ شفاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم مستندسازی علمی میتواند کارکردهای متنوعی در تاریخ پزشکی داشته باشد. تاریخ شفاهی می تواند برای مستندسازی طب سنتی در دوره معاصر و ثبت و ضبط اندوختهی باقیمانده از گذشتگان مفید باشد. با توجه به غنای طب سنتی در مناطق مختلف ایران و وجود گیاهان متعدد داروئی در کشور استفاده از تاریخ شفاهی میتواند ضمن مستند سازی تاریخ آن به محلینگاری در بررسیهای پزشکی نیز کمک نماید. بررسی منابع طب سنتی نوین در دانشگاهها نشان میدهد که علیرغم اهمیت اطلاعات شفاهی باقیمانده از گذشته، کمتر به استفاده از آن رغبت نشان داده شده است، چراکه در دسترس نبودهاند. استفاده محدود از چند نسخه خطی و یا تعداد محدودی سند تنها حلقه ارتباطی بین طب سنتی نوین با گذشته است. به نظر میرسد استفاده از تاریخ شفاهی در دانشکدههای جدید طب سنتی امری ضروری است. استفاده از تاریخ شفاهی این امکان را به دانشجویان طب سنتی میدهد تا ضمن برقراری ارتباط با افرادی که اقدام به انجام طب سنتی مینمایند نسبت به ثبت تجربیات آنها و امکان راستیآزمائی اطلاعات نیز اقدام نمایند. در عین حال با توجه به این که ایران یکی از کشورهای مهم در زمینه گیاهان دارویی به شمار میرود، امکان مستندسازی شیوه استفاده از این گیاهان در مناطق دورافتاده، زمینههای جمعآوری و کاربردی کردن اطلاعات با ارزش شفاهی را نیز فراهم میکند. شکلگیری آرشیو تاریخ شفاهی از داشتههای گذشتگان در زمینه طب سنتی در کنار اسناد و مدارک باقیمانده میتواند زمینههای تقویت پزشکی نوین را فراهم کرده و نگاه مردم به استفاده بیش از حد از داروهای شیمیایی را کاهش دهد. در دسترس بودن اطلاعات گذشتگان برای پژوهشگران این حوزه میتواند ساختار تحقیقات مرتبط با آن را دگرگون سازد و حتی زمینه استفاده محققان دیگر کشورها را نیز فراهم سازد. با توجه به این در سال جدید طب سنتی مورد توجه رهبر انقلاب قرار گرفته و دستورالعملی برای اجرائی شدن استفاده از آن در جامعه صادر شده است. خوب است توجه ویژهای به تاریخ شفاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم عملی شدن این مهم مبذول گردد.
ابوالفضل حسنآبادی
|
