با مخاطبانی که در ذهن‏مان ساخته بودیم (چیزی به مراتب بیشتر از آنچه که ما در ابتدا فکر می‏کردیم)،‏ سناریوهای مختلف را تجسم نمودیم. اولین نگرانی که توسط اعضای کمیته برنامه‏ریزی مطرح شد،‏ حقوق اقتصادی بود. آیا می‏شد کسی با هدف کسب سود و درآمد در خارج از چارچوب جامعه ما فیلمی بسازد و هیچ گونه تعهد مالی به اعضای شرکت‏کننده در ساخت فیلم اش نداشته باشد؟. دومین نگرانی ما مربوط به زمانی می‏شد که تعدادی از لغات و اصطلاحات مورد استفاده در مصاحبه‏ها ممکن بود که مورد سوءاستفاده واقع شده و مورد کلاه‏برداری یا تهاجم اینترنتی قرار بگیرند و عده‏ای در این بین از آب گل آلود ماهی گرفته و اوضاع را متشنج کنند. در ادامه متوجه شدیم که ما خواهی نخواهی یک سازمان بیشتر سفیدپوست هستیم که به دنبال جمع‏آوری‏ و نشر بیشتر افکار اعضای سیاه‏پوست جامعه خود هستیم. ما متوجه شدیم که باید نسبت به این واقعیت از خود حساسیت نشان دهیم. تصمیم گرفتیم که دسترسی و ورود به استودیوهای رادیو وایسو را برای هر کس که مایل به شنیدن آنها باشد آزاد کنیم. یک سیستم ورود و یک سیستم اجازه (مجوز) برای استفاده‏های مجاز راه خواهند افتاد. تنهاموارد قابل استفاده اجازه داده شده،‏ موضوعات آموزشی،‏ تحقیقاتی و هر نوع تولیداتی که ماهیتاً غیرانتفاعی بودند را در بر می‏گرفت. اما واقعیت‏های عصر دیجیتال بسرعت همه چیز را تحت الشعاع خود قرار داد. از آنجا که صدای دیجیتالی به راحتی از طریق بلندگوهای رایانه قابل پخش بوده،‏ به آسانی کپی شده و به سرعت هر چه تمام تراز طریق امکانات چند گزینه‏ای پخش خواهند شد. با وجود نرم افزارهای ویرایشی مربوط به مطبوعات که در بیشتر رایانه و تلفن‏ها نصب گردیده‏اند،‏ امکان اینکه گفته‏های کسی به شکل ویرایش شده و آماده ارائه باشد،‏ به شکل دائم وجود دارد. حتی بارگذاری خبر در باره طرح از طریق رسانه‏های اجتماعی،‏ این شانس را بوجود می‏آورد تا گفته‏های راوی به ناگهان از گوشی‏های شنونده‏ای که اصلاً احتمالش وجود نداشت که شنونده چنین برنامه‏ای باشد،‏ شنیده شود.

حقیقتی که مجبور به باور آن بودیم این بود که شما در عصر دیجیتال دیگر به آسانی کنترلی بر دسترسی یا پخش برنامه‏ها ندارید. شما می‏توانید محدودیت‏ها را دسته بندی (طبقه بندی) کنید اما نمی‏توانید به راویانتان این تضمین را بدهید که شما دارای ابزارهای فناوری‏ هستید که با استفاده از آن امکانات بر آن محدودیت‏ها غلبه می‏کنید. این نکته اخیرالذکر مخصوصاً برای آن اعضای کمیته برنامه‏ریزی که بر پویایی قدرت بکار برده شده در هنگام مصاحبه با گروه‏های اقلیتی محروم تاکید می‏ورزیدند،‏ بسیار مهم بود. ما با هوشیاری خاصی ماموریتمان را انجام می‏دادیم و چشم‏انداز آن فعالیت‏ها را بررسی می‏کردیم و نسبت به کارمان،‏ تعهدی پایدار و همیشگی در مورد روند صادقانه و رضایت بخش اطلاعات کسب شده‏مان داشتیم.

مالکیت و جنبه‏های قانونی
هنوز به این سئوال که چه کسی به کارهای ضبط شده دسترسی داشته باشد جوابی داده نشده بود که سئوالات دیگری نیز مطرح شدند. مصاحبه‏ها به چه کسی تعلق داشت (صاحب اصلی مصاحبه‏ها چه کسی است)؟. جواب‏های اولیه کمیته برنامه‏ریزی این بود که هر سازمان و هر مصاحبه‏کننده باید نسخه‏ای از هر مصاحبه‏ای را که متعلق به خود بود را داشته باشند. اما به موازات این که حقوق قانونی و مسئولیت‏های ما بیشتر عیان می‏شدند،‏ لحن گفتگو تغییر کرد. دیگر این مسئله که هر کس باید نسخه‏ای از مصاحبه‏ها را در اختیار داشته باشد مطرح نبود. در عوض،‏ این مسائل که چه کسی مسئول حمایت از قراردادهای حقوقی بین طرح،‏ مصاحبه‏کننده و راوی است ؟ یا چه کسی مسئول نگهداری مصاحبه‏ها تا ابد خواهد بود؟ مطرح گردیدند.

بطور کلی،‏ تاریخ شفاهی برای هم مصاحبه‏کننده و هم راوی حقوق قانونی مشخصی را تبیین نموده است. هر کدام از آنها حق کپی رایت را در مورد مصاحبه‏های ضبط شده‏ای که خود در شکل گیری اولیه آن دخالت داشته اند را دارند. وقتی که مصاحبه‏ها جمع‏آوری‏ و در یک آرشیو نگهداری می‏شوند،‏ حقوق مربوط به آن نیز همراه با یکسری شرایط از قبل تعیین شده‏ای جهت دسترسی یا عدم دسترسی و استفاده از آنها،‏ به آرشیو منتقل می‏شود. کمیته برنامه‏ریزی منابعی را جهت شروع به کار امور حقوقی در اختیار داشت. رادیو وایسو نسبت به امورحقوقی مربوط به مصاحبه‏های صورت گرفته صوتی تاریخی و معاصر آشنایی کاملی دارد. جهت مشاوره،‏ و ارتباط ضمنی با رادیوو همینطور از آنجایی که ایستگاه،‏ فرم مفصل مربوط به مجوز پخش را از قبل در اختیار داشت،‏ برای کمک به یک طرح محلی،‏ سازمان غیرانتفاعی Story Corps پا به میدان گذاشت. هم چنین کانال در دسترس محلی جامعه مان فرم‏های مجوز پخش برنامه‏های آرشیوی صوتی تصویری مخصوص به خود را در اختیار داشت. راویانی که موافقت کنند تا مصاحبه‏شان به شکل هم صوتی وهم ویدئویی ضبط گردد،‏ هر دو شکل فرم‏های مجوز پخش را امضاء خواهند کرد. ما پیش‏نویس سندی را بر اساس قالب و فرم اصلی مجوز پخش با موضوعیت تاریخ شفاهی تهیه و بخاطر مسائل اشکال مختلف پخش رادیویی هم درزمان حال حاضر وهم در آینده آن را به چند شکل مختلف آماده نمودیم. مثل بیشتر مجوز‏های پخش، شکل موجود مجوز پخش در رادیو وایسو هم به مصاحبه‏کننده و هم به راوی این اجازه را می‏دهد که طی امضاء سندی حق کپی‏رایت خود و اجازه پخش آن را به رادیو وایسو منتقل کنند. در اغلب موارد، مصاحبه‏کننده و راوی،‏ حق کپی‏رایت مصاحبه‏هایشان را برای خود محفوظ نگاه می‏دارند. اما کمیته برنامه‏ریزی به این نتیجه رسید که اگر اوضاع به همین منوال پیش برود ما نمی‏توانیم با این موافقت نامه‏ها به اهداف خود برسیم چرا که با موافقت نامه‏های فعلی،‏ این امکان هست که مصاحبه‏کنندگان با توجه به نوع موافقت نامه‏ای که در دست دارند هر طور که خود بخواهند پخش آن مصاحبه‏ها را در اختیار خود دارند. گرچه داوطلبان شرکت‏کننده در این طرح به شکل داوطلبانه و به خاطر خود طرح و نه کار تحقیقاتی جداگانه در آن شرکت کرده بودند،‏ در عوض ما بنا را بر این گذاشتیم که با هر مصاحبه‏کننده حاضر در این طرح به شکل قراردادی( کارمزدی) کار بکنیم. یک فرم قرارداد کارمزدی در بسته‏های آموزشی داوطلبان قرار داده شد با این مضمون که مصاحبه کنندگان داوطلبان طرح هیچ گونه حقی بر این طرح ندارند اما طبق شرایط موجود در قرارداد و مجوز پخش آن،‏ حق دسترسی و استفاده از مصاحبه‏ها را خواهند داشت. کمیته برنامه‏ریزی هم چنین با سئوال دیگری مواجه شد و آن این که: اگر راوی موافقت کرد که در طرحی شرکت کند اما مایل بود که در مصاحبه ضبط‏شده‏اش محدودیت‏های دسترسی بر روی آن قرار دهد،‏ باید چه کرد؟. در اغلب موارد این محدودیت‏ها به دوره زمانی خاص یا تا زمان مرگ راوی محدود می‏شود.

با توجه به مفاد قرارداد،‏ کمیته برنامه‏ریزی متوجه این قضیه شد که رادیو وایسو نیازی ندارد که به طور مستمر محدودیت‏های شخصی را اعمال کند. پس این به اراده کمیته برنامه‏ریزی بستگی داشت که به کسی اگر خواست دسترسی بیشتری به آرشیوها تقدیم کند. فرم مجوز پخش برای وکیل رادیو وایسو و دانشگاه آنتیاک فرستاده شد و تغییرات کمی در آن داده شد. این سند بدین ترتیب آماده و با راوی در طی مذاکرات پیش از مصاحبه در میان گذاشته می‏شود. 5 سازمان دیگر، همین سیستم دسترسی و ورود به آرشیو‏های ما را برای خود در نظر گرفته و به عنوان قانونی عمومی لحاظ نمودند. یعنی،‏ مالکیت مصاحبه‏ها به طور کامل متعلق به راویان بوده و وظیفه قانونی آنها برای استفاده و نگهداری از منابع آرشیوی بطور انحصاری در چهارچوب موافقت‏نامه‏ای که قبلاً امضاء کرده‏اند در انحصار کامل رادیو وایسو قرار دارد. کمیته برنامه‏ریزی و سازمان‏های کارگزار (نمایندگی) به عنوان محافل فراگروهی با یکدیگر همکاری نموده و جهت تسهیل برنامه‏های طرح و اهداف جامعه،‏ فعالیت خواهند کرد.

نتیجه‏گیری:

این یک نکته ضروری است که در مرحله برنامه‏ریزی دقت زیادی صورت گیرد. کمیته برنامه‏ریزی باید لیست جامع و بلند بالایی از نمایندگان و افراد جامعه را تهیه کند تا بتواند در طول یک دوره زمانی طولانی و پایدار به نمایندگی از جامعه به سئوالات بسیار مهمتری که تاکنون به آنها پاسخ مناسبی داده نشده و یا بی‏پاسخ مانده،جواب داده و گوشه‏هایی از تاریخ تاریک را شفاف و روشن کنند. طرحی که فاقد چنین برنامه اساسی باشد بیشتر سئوال و مشکل به وجود می‏آورد تا اینکه کشف حقیقت کند. عصر دیجیتال به نوبه خود موضوعات پیچیده‏ای را به همراه دارد که باید به دقت کنترل و بررسی شده و قبل از این که به مرحله نهایی و برنامه‏ریزی برسد به طور همه جانبه‏ای رفع و رجوع گردد. رضایت‏نامه و مقررات دسترسی جزو موانع و موارد مشکل‏زا محسوب می‏شوند که اگر فکری به حال آنها نشود ( به حساب نیایند) در ادامه کار محدودیت‏های جدی تری را به وجود خواهند آورد. مواظب باشید که چه قولی می‏دهید،‏ فناوری‏ می‏تواند با مهارت هر چه تمامتر توانایی شما را در مورد دسترسی و انتشار منابع زیر سئوال ببرد. شرکت‏کنندگان شایستگی این را دارند که از استانداردهای کار چنین طرحی مطلع شوند تا از این طریق هم از کار حمایت نموده و هم گستره احتمالات را افزایش دهند. مالکیت و حقوق اقتصادی جزو نگرانی‏ها و دغدغه‏های جدی عده زیادی از افراد جامعه و حتی از لحاظ تاریخی گروه‏های محروم بوده است. زمان می‏خواهد تا حقوق و مسئولیت ‏ها از هم باز شناخته شوند.

همراه با 5 سازمان دیگر که تلاش هم زمانی را برای طرح مصاحبه انجمن آغاز نموده بودند،‏ ما فکر می‏کردیم که می‏توانیم کار را در ظرف یک الی دو ماه به پایان برسانیم. با این وجود 2 سال طول کشید تا ما بتوانیم مراحل سازماندهی و آموزش طرح انجمن را به اتمام برسانیم. این تأخیر باعث ضرر و زیان به ما شد. تعدادی از افراد جامعه قبل از این‏که بتوانیم روایت آنها را ضبط کنیم از دنیا رفتند و این اوج بدبیاری و مصیبت است که جامعه‏ای فرد مسن خود را از دست می‏دهد. با این وجود ما با اطمینان و اتکاء به نفس بیشتری کار خود را ادامه داده و با شناخت از پیچیدگی‏ها و تفاوت‏های ظریف به جمع‏آوری‏ تجارب همسایگانمان پرداختیم. ما هم چنان حمایت از اجرای این کار خوب را در راستای وظایف مان بر خود واجب می‏دانیم اما فقط به این علت که زمان مقتضی را گذراندیم تا با چالش‏های آن آشنا گردیم.

بروک بریان،‏ محقق مستقل و تهیه‏کننده انجمن برای رادیو دولتی وایسو است که در آن طرح Yellow Springs Story را اداره می‏کند.

پایان

بروک برایان
Brooke Bryan
ترجمه: علی‏محمد آزاده

منبع: ohda.matrix.msu.edu


نام پست الكترونيك نظر شما کد امنیتی