با راه اندازي خط کشتيراني بين جمهوري اسلامي ايران و عمان، حجم مبادلات دو کشور از 20 ميليون دلار به بيش از دو برابر افزايش يافت. آقاي باوفا در گفتگو با خبرگزاري جمهوري اسلامي چگونگي روابط تجاري و اقتصادي بين ايران و عمان را تشريح کرده و گفت: «بسياري کالاهاي موردنياز کشورمان از جمله خودرو و موادغذايي که قبلاً از کشورهاي ديگر وارد مي‌شد از اين پس از طريق عمان تأمين خواهد شد. با استقبالي که مقامات و تجار عمان از برقراري روابط سياسي و اقتصادي با جمهوري اسلامي ايران بيان کرده‌اند، آينده‌ي بسيار خوبي براي مردم مسلمان دو کشور پيش‌بيني مي‌شود. دولت ايران نيز همه‌گونه تسهيلات لازم را براي صدور کالاهاي ايراني و مايحتاج موردنياز براي تجار دو کشور فراهم خواهد کرد. از آنجايي که بازار 2 ميليوني عمان با مصرف بيش از 5 برابر مي‌تواند بازار خوبي براي کالاهاي ايراني باشد، بهترين فرصت براي تجار و توليدکنندگان ايراني است که نسبت به صدور کالاهاي خود به اين کشور اقدام کنند. همچنين افزود بسياري از کالاهاي ايراني که از طريق امارات به عمان صادر مي‌شد در پي افتتاح اين خط کشتيراني از اين پس به‌طور مستقيم و با قيمت مناسبي وارد کشور عمان مي‌شود.» او با اشاره به برنامه‌هاي اين کشور براي توسعه‌ي بندرها و تأسيس بندرهاي جديد در منطقه‌ي صحار گفت: «اين امر مي‌تواند علاوه بر بازار عمان زمينه‌ي صادرات مجدد کالاهاي ايراني به امارات و کشورهاي هم‌جوار را به خوبي فراهم کند. کشور عمان به‌علت مذهبي بودن جامعه و مردم آن داراي زمينه‌ي بسيار خوبي براي گسترش همکاري‌هاي في‌مابين براي جهانگردي است و مسلمانان اين کشور مشتاق زيارت عتبات در ايران هستند. در اين راستا سفارت جمهوري اسلامي، تسهيلات زيادي را براي زايران عتبات به‌منظور سفر به کشورمان فراهم کرده است و مقدمات ديدار مسافران ايراني از عمان نيز فراهم خواهد شد.»(1)
دکتر محسن نوربخش وزير امور اقتصادي و دارايي نيز در رأس يک هيئت اقتصادي براي بررسي همکاري‌هاي اقتصادي ايران و عمان در مسقط با آقاي الزواوي معاون نخست‌وزير عمان ديدار و گفتگو کرد. وي ضمن بررسي همکاري‌هاي اقتصادي دو کشور درخصوص چگونگي همکاري‌هاي مشترک در زمينه‌ي امکان تأمين ارتباط جمهوري‌هاي آسياي مرکزي با آب‌هاي بين‌المللي از طريق جمهوري اسلامي ايران تصميم‌گيري به عمل آورد.(2)
در ادامه‌ي روابط حسنه و متقابل دو كشور، آقاي البرعمي سفير عمان در تهران پيام آقاي يوسف بن علوي را تسليم آقاي بشارتي قائم مقام وزارت امور خارجه کرد. در اين ديدار، آقاي بشارتي با اشاره به روابط دوستانه و نمونه‌ي دو کشور تلاش ساير کشورهاي منطقه را براي پيروي از اين مشي يادآور شد و اظهار اميدواري کرد که کميسيون مشترک همکاري دو کشور هر چه زودتر برگزار شود. سفير عمان نيز در اين ملاقات با اشاره به سفر هيأت‌هاي مختلف عماني به ايران در سه ماه گذشته آن را نشانه‌ي روابط حسنه و دوستانه ميان دو کشور توصيف و همچنين اظهار اميدواري کرد که با تلاش‌هايي که صورت خواهد گرفت، اجلاس کميسيون مشترک في‌مابين در اسرع وقت در مسقط برگزار شود. (3)
حدود يك هفته بعد من نيز در ديدار و گفتگو با عبدالعزيز الرواس وزير اطلاعات و فرهنگ عمان ضمن اشاره به روند مناسبات تبليغي جمهوري اسلامي ايران با کشورهاي مختلف، پيرامون گسترش همکاري‌هاي خبريـ مطبوعاتي و راديو تلويزيوني بين دو کشور، بحث و گفتگو کردم. وزير اطلاعات و فرهنگ عمان در اين ديدار با بازگو کردن خاطرات خوش سفر به ايران و ملاقات با آقاي خاتمي دست‌آوردهاي سفر سال گذشته‌ي خود به تهران، اعلام آمادگي کرد تا در چارچوب همکاري‌هاي دوجانبه و با توجه به‌موفقيت برنامه‌هاي فرهنگي، روند همکاري‌ها به‌نحو احسن استفاده شود. الرواس در اين ملاقات همچنين موافقت کشورش را با تأسيس دفتر خبري وابسته به صدا و سيماي جمهوري اسلامي ايران در مسقط ابراز داشت.(4)
محمد عرب سفیر ج. ا.ا در ملاقات با فهدبین محمود معاون سلطان قابوس در امور قوانین (فرد قدرتمند عمان)
از کارهاي مهم ما در اين زمينه، نزديک كردن مؤسسات فرهنگي و تصميم‌گير دو كشور به يکديگر بود. من و آقايان باوفا و حاجيان، ملاقات‌هاي متعددي را در سطح معاون و معاون تبليغات انجام داديم و سفر آقاي خاتمي به عمان شروع حرکت فرهنگي دو کشور بود. يادداشت تفاهمي هم در اين زمينه امضا شد.
در بُعدي ديگر همكاري ما با فردي به نام مالله حبيب، معاون وزير جهانگردي، از شيعيان معتبر و سرشناس عمان و زبردست در كار نسخ خطي و كارهاي تاريخي عمان بود. بعضي از اسناد و هويت و تاريخ عمان در اسناد تاريخي بود كه از زمان نادر و بعد از صفويه در كتابخانه‌هاي ما بود. لذا ايشان خيلي تلاش داشت كه ما با هم در اين زمينه همكاري داشته باشيم تا ايشان بتواند به اين اسناد دست پيدا کند.(5) آقاي باتمان قليچ کار نوشتن روي کتيبه‌ها يا سر در مساجد را نيز انجام مي‌داد.(6)
ما از خودمان هم غافل نبوديم؛ بالابردن ارتقاي سطح علمي و فرهنگي بچه‌هاي داخل سفارت نيز مسئله‌اي بود که روي آن حساس بوديم. جلسات مختلفي مثل دعاهاي كميل و سخنراني داشتيم که روحانيون مرتب از ايران مي‌آمدند و خيلي مؤثر بودند.
گرچه جامعه‌ي ما كوچك بود ولي با اين برنامه‌ها آن را منسجم كرديم.
هفته‌اي يك روز پنجشنبه‌ها كلاس‌هاي قرآن داشتيم که آقاي باتمان قليچ به‌علت تسلط به زبان عربي و تفسير قرآن، نقش مؤثري در انتقال فرهنگ قرآني به کارکنان داشتند. خيلي‌ها در اين جلسات قاري شدند؛ حتي كارمندهاي محلي ما با فرهنگ قرآن آشنا شدند. اين باعث مي‌شد که روز به روز بر دانش مذهبي آنها افزوده شود. خانم من هم که سابقه‌ي حوزوي داشت، کلاس‌هاي نهج البلاغه تشکيل مي‌داد.(7)
زبان‌فارسي به‌طور سنتي چه از بعد عقيدتي مذهبي چه از بعد تجاري در بين نسل‌هاي گذشته‌ي آنجا زبان ناآشنايي نيست اما به‌دليل حساسيت‌هاي دولت حاکم برعمان نسبت به ايران، آنها رغبت زيادي براي آموزش زبان‌فارسي نشان نمي‌دادند.
مطبوعات عمان به زبان انگليسي بود. حتي بيشتر استادان دانشگاه آنجا از کانادا، انگليس، مصر و يا کشورهاي انگليسي‌زبان مثل فيليپين بودند. مطبوعات عمان خيلي محدود و کنترل شده بود و همه‌ي آنها يک چيز مي‌نوشتند و حتي اخبار را خلاصه و ناقص بيان مي‌کردند. من در اين زمينه تلاش‌هاي زيادي کردم و سعي کرديم اخبار و اطلاعات را به فارسي ترجمه کنيم.(8)
آقاي باتمان قليچ بريده‌هاي روزنامه را که اخبارش مربوط به ايران مي‌شد، جمع مي‌کرد و به‌صورت يک آلبوم درست کرده بود. ايشان اين موضوع را با من در ميان گذاشت و گفت که ديگران هم مي‌توانند اين کار را انجام دهند. من هم قبول کردم.
آقاي باتمان قليچ روي راديو و تلويزيون عمان نيز حساس بود و تلاش زيادي مي‌کرد تا واقعيت رسانه‌هاي آنها را انعکاس دهد.
ما محتويات اين رسانه‌ها را در مي‌آورديم، تحليل مي‌کرديم و به‌صورت گزارش استفاده مي‌کرديم.(9)
در تير ماه با آقاي هيثم بن طارق آل بوسعيدي معاون سياسي وزارت امور خارجه‌ي عمان، پسر عموي سلطان و جزو درباريان معتبر، ديدار و گفتگويي داشتم. در اين ديدار، آخرين تحولات منطقه‌ي خليج فارس و همچنين زمينه‌هاي همکاري‌هاي مشترک کشورهاي منطقه با ديگر کشورهاي اسلامي به‌ويژه جمهوري‌هاي تازه استقلال يافته‌ي شوروي سابق، مورد بحث و گفتگو قرار گرفت.(10)
در مهر ماه آقاي مهندس محلوجي وزير معادن و فلزات ايران در رأس يک هيأت اقتصادي ـ سياسي شامل نمايندگان وزارتخانه‌هاي امور اقتصادي و دارايي، راه و ترابري، امور خارجه، نفت و بازرگاني و شرکت شيلات ايران به‌منظور برگزاري سومين اجلاس مشترك ايران و عمان به اين كشور سفر كردند. در اين سفر، توافق‌هاي قبلي مورد پيگيري قرار گرفت و در پايان، يادداشت تفاهمي بين مقام‌هاي دو کشور به امضا رسيد.(11)
پذیرایی بزرگان تیم ملی فوتبال ایران از سفیر ج.ا.ا (محمد عرب) در باشگاه پیام تهران
اولين نشست کميته‌هاي مختلف کميسيون مشترک همکاري‌هاي فني و اقتصادي ايران و عمان در مهر 1371 با حضور مهندس محلوجي وزير معادن و فلزات کشورمان در زمينه‌هاي نفت، حمل و نقل دريايي، تعرفه‌هاي گمرکي و همکاري‌هاي فرهنگي در مسقط تشکيل شد.
وزير معادن و فلزات که حامل پيام شفاهي رئيس‌جمهور براي سلطان قابوس بود، اعلام کرد: «اجراي پروژه‌هاي سرمايه‌گذاري مشترک مانند پروژه‌ي کک نفتي تکميل و اتصال شبکه‌ي راه‌آهن سراسري جمهوري اسلامي ايران از کشورهاي آسياي ميانه به بندرهاي خليج‌فارس و درياي عمان و افزايش حجم مبادلات تجاري، مهم‌ترين موارد گفتگوي بين هيأت ايراني با هيأت عماني است.»(12)
سلطان قابوس نيز ضمن تأکيد بر عظمت و نقش جمهوري اسلامي ايران در ثبات و همبستگي منطقه، مخالفت کشورش را با طرح ادعاهاي تاريخي و بي‌اساس که زمينه‌ساز سودجويي قدرت‌هاي بيگانه را فراهم مي‌کند، اعلام داشت و سر و صداهاي امارات درباره‌ي جزاير ايراني ابوموسي و تنب بزرگ و کوچک را عاري از وجاهت حقوقي دانسته و چنانچه قرار باشد وضع موجود و قراردادهاي چند دهه‌ي اخير مورد شک و ترديد واقع شود، مصايب بزرگي براي منطقه و جهان اسلام پيش خواهد آمد. سلطان عمان با توصيه به حل برادرانه‌ي مسائل جزئي بين کشورها و همسايگان، موضع عمان را جلوگيري از هرگونه تشنج و بحران در منطقه‌ي خليج فارس و از بين بردن زمينه‌ي سودجويي دست‌هاي پنهان اعلام داشت. (13)
براساس توافق‌هاي به‌عمل آمده بين ايران و عمان براي بالا بردن حجم مبادلات تجاري بين دو کشور، عوارض بندري در مسقط براي کشتي‌هاي ايراني 75 درصد کاهش يافت و صادرکنندگان کالا که به‌علت بالا بودن عوارض بندري در مسقط صادرات خود را از طريق دبي به عمان مي‌فرستادند از اين پس با استفاده از اين کاهش عوارض مي‌توانستند صادرات خود را به‌طور مستقيم به مسقط برسانند.
در پايان اجلاس مشترک، در زمينه‌ي تشکيل شرکت مشترک براي مطالعات فني اقتصادي و سپس اجراي پروژه‌ي کک نفتي با توجه به توسعه‌ي صنايع آلومينيوم در منطقه‌ي آزاد قشم و نيز شرکت سرمايه‌گذاري براي پروژه‌هاي موادغذايي از جمله كنسانتره‌ي مرکبات توافق به‌عمل آمد.
موافقت شد ورود موادغذايي از ايران به عمان بدون اخذ عوارض گمرکي باشد و براي ساير کالاها فقط پنج درصد عوارض دريافت شود و براي نخستين بار دولت همان 12 هزار تن ميلگرد و 30 هزار متر مربع سنگ مرمر را از ايران خريداري کرد.(14)
من در تاريخ 19/5/1372 با ماجد الرواحي معاون وزير ارتباطات کشور عمان ديدار كردم و پيگيري برقراري پرواز مستقيم تهران ـ مسقط را انجام دادم.
در اين ديدار با تأکيد بر اهميت ايجاد اين خط هوايي در نزديکي و گسترش مناسبات اقتصادي و بازرگاني دو کشور، افزودم اين اقدام ثمره‌ي تلاش‌هاي صادقانه‌ي مسئولان ايران و عمان است. معاون وزير ارتباطات عمان نيز ضمن ابراز خرسندي از برقراري پرواز مستقيم تهران ـ مسقط گفت: «تقويت خطوط ارتباطاتي ميان ايران و عمان تأثير عمده‌اي در روابط سياسي، اقتصادي و فرهنگي دو کشور خواهد داشت.»
در آستانه‌ي نخستين پرواز تهران ـ مسقط ساعت 16 مراسم ويژه‌اي در فرودگاه بين‌المللي سيب عمان با حضور مقام‌هاي ايران و عمان برگزار شد. برنامه‌اي تنظيم گرديد که روزهاي چهارشنبه‌ي هر هفته از راه شارجه، ميان تهران و مسقط پرواز داشته باشد.(15)
در تاريخ 13/ 7/1372 با يوسف بن علوي ديدار و پيام کتبي آقاي دکتر ولايتي وزير امور خارجه‌ي جمهوري اسلامي ايران را تسليم وي کردم. در اين ملاقات روابط دو جانبه‌ي تحولات منطقه و مسائل مورد علاقه و مشترک دو کشور مورد بحث و بررسي قرار گرفت. و بر ضرورت تداوم تماس‌ها و مشورت‌ها بين دو کشور پيرامون مسائل منطقه‌اي و بين‌المللي تأکيد شد.(16)
همچنين با وزير کشاورزي و شيلات عمان درباره‌ي گسترش همکاري‌هاي اقتصادي بين دو کشور بحث و تبادل‌نظر كردم و با ارائه‌ي گزارشي از آخرين تحولات روابط دو کشور، آمادگي جمهوري اسلامي ايران را براي انتقال تجربيات خود در زمينه‌ي کشاورزي به عمان و پذيرايي از کارشناسان اين کشور اعلام کردم.(17)
در 30/9/1372 آخرين تحولات منطقه‌ي خليج‌فارس و مسائل بين‌المللي را با معاون نخست‌وزير عمان در امور حقوقي ـ جزو چهار فرد اول قدرت در عمان ـ مورد بحث و تبادل‌نظر قرار داديم.
فهد بن محمود آل سعيد معاون نخست‌وزير عمان در اين ديدار با ستايش از عمق پيوندهاي فرهنگي، تاريخي و ديني ميان جمهوري اسلامي ايران و پادشاهي عمان، ابراز اميدواري کرد که روند رو به رشد دو کشور در زمينه‌هاي سياسي، اقتصادي، تجاري و نظامي، هر چه بيشتر تداوم يابد.
در زمان حضور من در عمان، تيم ملي فوتبال ايران نيز به عمان آمدند که در آن دوره از بازي‌ها برنده شدند. به ياد دارم که آقاي ابطحي در آن زمان از بازيکن‌هاي بسيار برجسته‌ي تيم ملي بودند. پذيرايي بسيار گرم و صميمانه‌ي ما از آنها باعث شد که هنگام بازگشت به ايران، باشگاه پيام تهران مرا دعوت کرد و حتي پيشنهاد دادند که به فدراسيون بروم که من قبول نکردم.
۱. روزنامه‌ي اطلاعات ، 9/2/71 ، ص 4
۲. همان، 4/3/71، ص 2
۳ . همان، 4/3/71 ، ص 3
۴ . همان، 10/3/71 ، ص 3
۵ . حسين روحاني صدر، گفتگو با نصرالله بختياري‌نيا
۶ . همان، گفتگو با محمدحسين باتمانقليچ
۷. همان، گفتگو با بختياري‌نيا
۸ . حسين روحاني صدر گفتگو با حاجيان
۹ . همان، گفتگو با محمدحسين باتمانقليچ
۱۰ . همان، 29/4/71 ، ص 3
۱۱. همان، 5/7/71 ، ص 4
۱۲ . همان، 7/7/71
۱۳ . همان، 8/7/71 ، ص 4
۱۴ . همان، 8/7/71 ؛ ص 2
۱۵ . خبرگزاري ايرنا، 19/5/1372، ساعت دريافت: 59: 16
۱۶ . خبرگزاري ايرنا، 13/7/1372 ، ساعت دريافت، 18: 12
۱۷ . خبرگزاري ايرنا، 30/8/1372
ادامه دارد...
گفتگو و تنظیم: حسین روحانی صدر
كارشناس ارشد تاريخ ايران دوره اسلامي
