نويسنده: فاني تبريزي
ناشر: سازمان تبليغات اسلامي آذربايجان شرقي
محل چاپ: تبریز
سال چاپ: 1386
مهم ترين مشخصه هويتي آذربايجان عشق و ارادت به اهل بيت پيامبر (ص) مي‌باشد. گرچه در اقصي‌نقاط ايران اين عشق و ارادت را مي‌توان يافت؛ با اين حال آذري‌ها در اظهار و ابراز آن جد بليغ داشته و دارند كه در ادبيات گهربار مرثيه آذري قابل مشاهده است.
از اين رو آذربايجان زادگاه شعراي شوريده‌سر عاشورايي چون جويا، صافي، صراف، نير، شمس عطار، دلريش، بيضاء، سعدي زمان، منزوي و انور بوده است.
مرحوم استاد محمّد عابد هم از جمله شعراي سترك مرثيه ايران است كه بزرگان شعر و ادب جايگاه وي را در سطح عمان ساماني، نير تبريزي و کليم كاشاني ارزيابي كرده‌اند.
ويژگي قابل توجه شعراي مرثيه آذربايجان سرودن شعر در زبان ادبي ملي توأم با زبان محلي است. مرحوم استاد عابد چون سعدي زمان تبريزي ضمن مستندسرايي و اشراف و احاطه بر قرآن، نهج‌البلاغه و احاديث و روايات، در شعر فارسي هم دستي توانا داشت.
يكي از شاگردان فرهيخته اين استاد- فاني تبريزي- در همتي قابل تقدير مجموعه‌اي از يادها و يادبودهاي دوستان، نزديكان و اساتيد شعر و ادب ايران و آذربايجان از اين بزرگ‌مرد عاشورايي به همراه گزيده‌اي از آثار و تصاوير گردآوري و منتشر نموده است.
اين مجموعه ارزشمند را مي‌توان دايرﺓ المعارف شعر و ادب عاشورايي معاصر آذربايجان دانست كه به زواياي ناگفته بسياري پرداخته است.
فهرست فصول اين مجموعه به شرح زير است:
فصل اول: پيام‌هاي تسليت
فصل دوم: استاد از منظر بزرگان
فصل سوم: گزيده‌اي از آثار منظوم
فصل چهارم: آثار منثور
فصل پنجم: استاد در تذكره‌ها
مرحوم استاد عابد علاوه بر جلسات تفسير و تصحيح شعر شعراي جوان بر تعدادي از دواوين مرثيه شعراي آذربايجان مقدمه نگاشته كه در اين مجموعه گردآوري و جهت اشتمال بر شرح احوال اين شعرا كه بسياري درگذشته‌اند واجد اهميت است.
نویسنده: رحیم نیکبخت
