شماره 94    |    24 آبان 1391

   


«چو صد آید، نود هم پیش ماست»

هم‌اکنون حوزه تاریخ شفاهی گرفتار وضعیتی است که در آن پراکندگی نگاه، همراه با آشفتگی در توصیف به افراد اجازه داده با هر زبان و قلمی، و از هر کجا و هر زاویه‌ای که میلشان بکشد بدان بنگرند، بگویند و بنویسند، بی آنکه برنامة منسجمی برای آن داشته باشند. البته تردیدی نیست که تا هر صاحب فکر و اندیشه‌ای آزاد نباشد و از زاویه‌های گونا‌گون نتواند به موضوعی دقت و نظر کند، اندیشه‌اش بالیده نمی‌شود و وجوه و زوایا و خفایای آن موضوع آشکار نمی‌گردد. آزادی فکر و بیان هم در همین یک نکته نهفته است که هر زبان و قلمی باید آزاد باشد.


نشست بررسی جایگاه تاریخ شفاهی در پژوهش‌های تاریخی

گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی (تربیت معلم) نشستی با عنوان «بررسی جایگاه تاریخ شفاهی در پژوهش‌های تاریخی» ترتیب داده است. این نشست یکشنبه 28 آبان 1391 از ساعت 9 تا 15 در محل این دانشگاه، برگزار می‌شود. با آقای مصطفی جوان، دبیر اجرایی و علمی این نشست گفت‌وگو کردیم. وی، برنامه و زمان برگزاری نشست را عنوان کرد وگفت: «سعی ما بر این بوده تا مورخان و دانشگاهیان در جمعی به تبادل نظر بپردازند و در این نشست از اساتید برجسته تاریخ شفاهی، پژوهشگران، نویسندگان و دانشجویان دعوت به عمل آورده‌ایم.»


وقتی زندان، زندان نباشد

مدتی ازکودتای 28 مرداد سال32 گذشته بود، بعد از تئاتر سعدی و فردوسی بیشتر تئاتر‏ها را آتش زدند و بستند و هنرپیشه‏ها را گرفتند. در دوره‏ای که بختیار، فرماندار نظامی تهران بود بدون هیچ دلیلی طبق ماده 5 قانون مردم را به زندان می‏انداختند و هنرپیشه‏ها را می‏گرفتند. من هم از آن دسته آدم‏ها بودم و در خیابان دستگیر شدم. من را ابتدا بردند توقیف‏گاه تهران. در آنجا آقای محمدعلی جعفری و خیلی از هنرپیشه‏ها و کارمندان رادیو را دیدم.


بررسی خاطرات «دختر شينا» با حضور مرتضی سرهنگی

مجموعه خاطرات «دختر شينا» 30 آبان ماه در فرهنگسراي انقلاب اسلامي بررسی و نقد مي‌شود. مرتضي سرهنگي، مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت و راضیه تجار، داستان‌نویس در این برنامه حاضر می‌شوند. مهدي فروتن،‌ رييس فرهنگسراي انقلاب، اظهار كرد: نقد و بررسي كتاب «دختر شينا» نخستين نشست از سلسله نشست‌هاي باشگاه كتاب فرهنگسراي انقلاب است كه هر ماه با انتخاب يك كتاب برگزار مي‌شود.


سرگذشت‌های پنهان، حقایق رویارو: ابزار تاریخ شفاهی

مجمع سالانه انجمن تاریخ شفاهی [آمریکا] فرصتی برای ارائه راه‌های است که تاریخ شفاهی می‌تواند به منظور استخراج سرگذشت‌های پنهان و ایجاد آزمونی برای سنجش حقایق مورد باور خیلی از افراد مورد استفاده قرار گیرد. در سایه اقدامات انجام شد و به منظور از بین بردن این سکوت، تاریخ شفاهی روشی را به وجود آورده که بوسیله آن تجربیات ناشناخته و دیدگاه‏های تازه می‌تواند بازشناخته شود و صاحب نظران و مجامع مختلف تلقی درست‏تری از گذشته به دست آورند.


بیست و هفتمین کنفرانس بین­ المللی تاریخ‌­نگاری

بیست و هفتمین کنفرانس بین­ المللی تاریخ‌­نگاری و منابع مطالعاتی آسیاو آفریقا دانشگاه دولتی سنت­‌پترزبورگ برگزار خواهد شد. این کنفرانس در تاریخ 24-26 آوریل 2013 توسط دانشکده مطالعات آسیا و آفریقا دانشگاه دولتی سنت­‌پترزبورگ با موضوع تاریخ­نگاری و منابع مطالعاتی آسیا و آفریقا در محورهای زیر برگزار می‌شود: حداکثر تا دو ماه قبل از برگزاری کنفرانس، به متقاضیان اطلاع رسانی لازم خواهد شد. برای اطلاعات بیشتر به وب­گاه دانشکده مطالعات آسیا و آفریقا دانشگاه دولتی پترزبورگ مراجعه نمائید.


«شرح اسم» زندگینامه یک مبارز فرهنگی‌ است

نشست معرفی و بررسی کتاب «شرح اسم» (زندگینامه رهبر معظم انقلاب) هفدهم آبان 91 باحضور هدایت‌الله بهبودی، مولف اثر و جمعی از کارشناسان و علاقمندان حوزه کتاب، در کتابخانه مرکزی تبریز برگزار شد. علیرضا کمری که از حاضران این نشست بود، در سخنان خود با اشاره به ویژگی‌های ساختاری کتاب «شرح اسم» گفت: «شرح اسم» تلفیقی از زندگی‌نامه‌نویسی تاریخی و ادبی بوده و طی آن، نویسنده، تاریخ مقطعی از جامعه را با چاشنی ادبیات به مخاطب عرضه می‌کند.


علامه طباطبایی؛ چشم‌اندازی اصیل در تاریخِ تفسیر

علامه طباطبایی در اوایل ورود به قم؛ از شهر تبریز؛ برای عده‌ای از فضلا درس فقه و اصول و معقول می‌گفت؛ بعد‌ها در مسجد سلماسی واقع در چهار راه بیمارستان، درس تفسیر را هم شروع کرد.


خلیل طهماسبی و ترور رزم‏آرا‏

ساعت 30 :10 صبح روز چهارشنبه 16 اسفند 1329 سپهبد رزم‌آرا نخست‏وزیر ایران به ضرب گلوله از پای درآمد. وی به تشویق اسدالله علم در مجلس ختم آیت‏الله فیض در مسجد شاه حضور یافته بود. فشار جمعیت و ازدحام داخل مسجد پس از شلیک اولین گلوله آن چنان بود که حتی شاهدان عینی در مورد تعداد گلوله‏های شلیک شده به سمت نخست‏وزیر اتفاق نظر نداشتند. خلیل طهماسبی عضو فدائیان اسلام که در بدو دستگیری خود را «عبدالله رستگار» معرفی کرده بود مسئولیت این قتل را به عهده می‏گیرد. طهماسبی در بازجویی خود می‏گوید:


گفت‌وگو با محمد افراسیابی (3)

هر وقت لایحه‌ای مطرح می‌شد، همه سناتورها اظهارنظر می‌کردند، اما تیغ بران مجلس سنا در دست علی دشتی (سناتور، نویسنده و نماینده شاه در مجلس سنا) بود. وقتی می‌ایستاد و می‌گفت: کفایت مذاکرات، هیچ کس جرأت نداشت صحبت کند. او در آن زمان حدود 80 ـ 90 سال داشت و هرگز ازدواج نکرد. همیشه یا در مجلس سنا بود، یا در کاخ مادر شاه. ابتدا منزل او داخل یک کوچه در چهارراه مخبرالدوله بود. پس از فروش آن، یک خانه روبه‌روی بولینگ خرید.


گزارش‌های تصویری ـ تاریخی از جنگ در دو آلبوم

عکس‌ها، لحظه‌ها را ثبت می‌کنند و معمولاً بدون هر شرحی گویای آنچه هستند که نشان می‌دهند. گویاسازی آنها با معرفی اشخاص و مکان‌ها و زمان عکس، ‌ذهن بیننده را در محیط تعریف‌شده و دقیق‌تری از یک اتفاق قرار می‌دهد. عکس‌ها و متن‌های مرتبط با آنها، پیش از این تقریباً پا به پای هم حاضر می‌شدند، اولی در تاریک‌خانه و دومی روی کاغذ.


علامه طباطبایی؛ چشم‌اندازی اصیل در تاریخِ تفسیر

علامه طباطبایی در اوایل ورود به قم؛ از شهر تبریز؛ برای عده‌ای از فضلا درس فقه و اصول و معقول می‌گفت؛ بعد‌ها در مسجد سلماسی واقع در چهار راه بیمارستان، درس تفسیر را هم شروع کرد.


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 


 

مراسم پاسداشت قرارگرفتن درس حماسه شهید دریاقلی سورانی در کتاب فارسی ششم دبستان با حضور دانش آموزان و معلمان مقاطع تحصیلی ابتدایی و راهنمایی شهرهای آبادان، برگزارشد.




 

خـاطـرات احمـد احمـد (۱۱)
به کوشش: محسن کاظمی
انتشارات سوره مهر
دفتر ادبيات انقلاب اسلامى


  زنان پيشگام در مبارزه
پس از اطلاع از سرنوشت برخى از افراد مؤتلفه، دغدغه اصلى خانواده‏ها و اعضاى هيئت كه آزاد بودند، رهايى و خلاصى افراد در بند، يا دست كم فراهم كردن شرايط بهتر در زندان براى آنها بود.
يك ماه پس از شهادت چهار تن از عاملين قتل منصور (بخارايى، امانى، صفار هرندى و نيك نژاد) ساير اعضاى مؤتلفه با شدت گرفتن نگرانى خانواده‏ها نسبت به سرنوشت زندانيان، به فكر افتادند تا طرح و برنامه‏اى پياده كنند و مسئولين امنيتى رژيم را تحت فشار بگذارند تا گشايشى در كار افراد دربند ايجاد شود.
از اين‏رو پس از مشورتهاى طولانى و صريح، به زنها و همسران پيشنهاد شد تا پرچم مبارزه را در دست گيرند. آنها هم داوطلبانه پا به عرصه مبارزه گذاشتند. گرچه اين زنان مؤمن در گذشته با هم‏دلى و پشتيبانى از مردان و همسران خود نقش ارزنده و مؤثرى در مبارزه داشتند، ولى اين بار خود پيش قراول شدند تا حماسه‏اى ديگر در تاريخ اين كشور رقم زنند.
از طرف هيئت مؤتلفه، من و حاج محمود شفيق ـ برادر حاج مهدى ـ براى تداركات و پشتيبانى اجتماع و حركتهاى زنان انتخاب شديم. البته اين انتخاب به دليل جو خفقان آن روز به صورت رسمى اعلان نشد.
قرار شد اولين اجتماع بانوان مقابل دفتر نخست وزيرى باشد. ابتدا با خانواده‏ها تماس گرفتيم و زمان و مكان تجمع را اعلام كرديم.
در يكى از روزهاى داغ تابستان 1344 نزديك به 150 نفر از خانمها درحالى كه چادر به‏سر داشتند و عده‏اى هم پوشيه و روبنده زده بودند، مقابل دفتر نخست وزيرى جمع شدند و آرام آرام تظاهراتى را شكل دادند. به آنها گفتيم كه شما جلوتر از مردها حركت كنيد و ما با كمى فاصله از شما مراقب اوضاع هستيم.(1)
خانمها مقابل دفتر نخست وزيرى رسيدند. عده‏اى از آنها ازجمله خواهر شهيد صادق امانى(2)  كه به‏حق شيرزنى بود، شروع به سخن‏رانى كرد. با صحبتهاى انقلابى، پرشور و داغ خواهر شهيد امانى، وضعيت تحريك‏آميز و حساس شد. مأمورين در اين هنگام پيش آمدند، ولى از حمله و درگيرى خوددارى كردند. خانم امانى اعتراضات و خواسته‏هاى خانواده‏ها را اعلام كرد. يكى از مأمورين نيز براى احتراز از درگيرى و جمع كردن قضايا، شروع به صحبت كرد و وعده داد كه به اين اعتراضها توجه خواهد شد.
ما به آنها [خانمها] گفتيم كه فريب نخوريد و صحنه را خالى نكنيد، اينها وعده است، حرف است. من ديدم كه برخى از خانمها مانند همسر حاج هاشم امانى درحالى كه فرزندان كوچكشان را در بغل داشتند، در تظاهرات حاضر شده بودند. اين صحنه‏ها زيبا و حماسه ساز بود. من و آقاى محمود شفيق در تمام اين ساعات كنار اين اجتماع شورانگيز حاضر و مراقب اوضاع بوديم.
با تصميم ساير دوستان در هيئت مؤتلفه، قرار شد حضور زنان در صحنه تا حصول به‏نتيجه حفظ شود. از اين‏رو در برنامه‏اى ديگر، ملاقات آنها با علما و مراجع عظام در شهر مقدس قم طرح ريزى شد. براى اين كار نياز به تداركات قوى داشتيم. هماهنگيها صورت گرفت. اتوبوسهايى براى نقل و انتقال خانمها كرايه شد. قرار شد مانند برنامه قبلى، من و آقاى شفيق با خانمها همراه شويم.
مبداء حركت و محل توقف اتوبوسها در ميدان اعدام(محمديه) بود. من همراه مادرم و خواهرم رأس ساعت 8 صبح به آنجا رسيديم. تا ساعت 5/8 صبح همه خانمها جمع شدند و بعد به سمت قم حركت كرديم.
در شهر قم متوجه شديم كه ساير دوستان هيئت دورادور مراقب اوضاع هستند. هرجا كه وارد مى‏شديم، ردپايى از اقدامات و هماهنگيهاى آنان را مى‏ديديم، به نحوى كه هيچ احساس غريبى و ناآشنايى نداشتيم. گاهى كسى به آرامى از كنار ما رد مى‏شد و سلام و عليكى مى‏كرد. مى‏فهميديم كه او از ياران مؤتلفه است كه به اين مأموريت آمده است.




 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.