تاریخ‌نگاری حسن پیرنیا در مصاحبه با امید اخوی

میرزا حسن خان مشیرالدوله (پیرنیا) در تاریخ نگاری ایران جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.اثر سه جلدی « تاریخ ایران باستان » وی اکنون هم یکی از منابع مهم دوره باستان ایران محسوب می شود. این که چه عواملی سبب تالیف این کتاب شد؟ پیرنیا در نگارش آن از چه منابعی استفاده کرد؟ و بازخورد انتشار این کتاب در مجامع علمی چه بود؟ از جمله پرسش هایی است که در روند بررسی و نقد تاریخ نگاری حسن پیرنیا باید به آن توجه کرد. به همین منظور به سراغ « امید اخوی » نویسنده کتاب « سیاستمدارمورخ »(1) رفتیم و سوالات فوق را با وی در میان گذاشتیم. امید اخوی فارغ التحصیل رشته تاریخ است و هم اکنون سمت استادی در یکی از مراکز آموزش عالی را بر عهده دارد. از وی تاکنون مقالاتی در نشریات داخلی به چاپ رسیده است.

خاطره نگاری در هاله ابهام

چند سال پیش وقتی پایان نامه "مشهد در کودتای 28 مرداد" مطالعه شد، در صفحات نخست متوجه شدم تمام دلخوشی نویسنده "پرواز با ققنوسی" بوده که وی را برای دیدار با شاهدان وقایع 28 مرداد در معابر شهر همراهی می کرده است. با مطالعه صفحه نخست، در نظر اول کار چندان مطلوب به نظر نرسید. زیرا وقتی نویسنده ای برای یک دوچرخه از واژه های غلوگونه استفاده کند در کل موضوع به چه شکلی قضاوت خواهد کرد. ولی محتوای پژوهش نشان می داد نویسنده از تمام منابع و ظرفیت ها برای نگارش استفاده نموده است.

یک فنجان چای بی موقع

در سحرگاه ۲۹ بهمن ‌ماه ۱۳۵۳ خسرو گلسرخی و کرامت‌الله دانشیان دو شاعر مارکسیست به جوخه اعدام سپرده شدند. این دو که از ماه‌ها قبل به خاطر تشکیل یک گروه چپ‌گرا به همراه ۱۰ تن دیگر از همفکرانشان (1) بازداشت شده بودند، متهم شدند برای ربودن و گروگان‌گیری ولیعهد برنامه‌ریزی کرده و قصد داشتند از این طریق رژیم پهلوی را برای آزادی زندانیان سیاسی چپ‌گرا تحت فشار قرار دهند. در این ماجرا قرار بود که سماکار و علامه‌زاده که از کارمندان تلویزیون بودند طرحی را میان خود مطرح می‌کنند که با مخفی کردن سلاح در دوربین فیلمبرداری تلویزیون و وارد کردن آن به مراسم جشن سینمای کودک و نوجوان، فرح یا ولیعهد را که در برنامه شرکت می‌کردند گروگان بگیرند و آزادی زندانیان سیاسی را طلب کنند.

نیروهای مذهبی در دوره پهلوی دوم-۱۶

بعد از انقلاب مشروطه، امر برگزاری انتخابات ، کاندیداتوری افراد و حضور مردم در پای صندوق های رای مهمترین عرصه مشارکت سیاسی ایرانیان می باشد. هر چند در برخی مقاطع تاریخی همچون دوره رضاشاه و سالهای بعد از کودتای 28 مرداد 32، سیطره استبداد گونه سلطنت، مانع آزادی انتخابات و در نتیجه مشارکت مردم در انتخابات شد، ولی در دهه بعد از شهریور 20 تا کودتای مذکور ، فضای باز سیاسی ، زمینه برگزاری آزاد انتخابات را فراهم کرد. چنانچه در سال 1322 ش همزمان با انتخابات دوره چهاردهم مجلس، «جمعیت ملی اسلامی» تبلیغات فراوانی برای کاندیداهای خود، سید ابوالقاسم کاشانی و دکتر فقیهی شیرازی انجام داد.

فرهنگ خاطره‌‏ساز؛ خاطره‌های فرهنگ‌ساز

نعمت‌الله فاضلی: در دنیای امروز مرز خاطرات و فرهنگ درهم‌ تنیده‌تر و پیچیده‌تر شده ‌است. امروز به کمک پیشرفت‌های فناورانه توانسته‌ایم دنیای خاطرات را توسعه دهیم. ما می‌توانیم بگوییم امروز هرکس به اندازه‌ای که از تکنولوژی‌های خاطره استفاده بیشتری می‌کند به همان اندازه سهم بیشتری در فرهنگ دارد و هرکس در فرهنگ امروز مشارکت بیشتری دارد از قدرت و جایگاه بالاتری در زندگی اجتماعی برخوردار است.

بحران روش در تاریخ‌پژوهی در گفتگو با حسن حضرتی- بخش نخست

علوم انسانی با مناقشه مداوم بر سر مبانی خود عجین و تداوم یافته است؛ مناقشه‌ای که مدافعان، آن را به ذات این علم و تفاوت آن با علوم طبیعی نسبت می‌دهند؛ که اگر این مناقشه بی‌اهمیت بود، توجه به تاریخ علوم انسانی نیز بی معنا می‌‌بود. هم از این روست که تاریخ فلسفه – ومناقشه‌های آن - برای فیلسوف همتا و هم‌پای تاریخ پزشکی برای پزشک نیست. به این معنا ندانستن تاریخ پزشکی برای پزشک نه تنها عیب به شمار نمی‌رود که ضرورتی هم برای دانش او نخواهد داشت، اما ندانستن تاریخ فلسفه برای فیلسوف دانش او را ناممکن می‌کند.

10 سال در ایران؛ چند نکته برجسته-2

بخش نخست این سخنرانی را در شماره پیش ارایه کردیم. اینک بخش دوم را می‏خوانید: حال اجازه دهید که به شکل خلاصه به اتفاق دیگری که در اوان ورودم به تهران برایم اتفاق افتاد و آن ایجاد کنسرسیوم نفت و پایان بحران نفتی بود اشاره کنم. زمانی که لندن را ترک می‏کردم خیلی خوب از نظرات دولت پادشاهی [انگلستان] درباره حل مناقشه نفتی مطلع بودم. آن نظرات در آن زمان با نظرات دولت ایالات متحده آمریکا خیلی نزدیک بود زیرا آنها نیز چون ما نگران حل مسالمت آمیز موضوع در این نقطه بسیار استراتژیک جهان بودند. در لندن از لحاظ سیاسی هدف این بود که شرکت نفت انگلیس و ایران باید به موقعیت سابق خود را در ایران دست یابد و حکومت بریتانیا درزمان چرچیل متوجه شده بود که امکان نداشت که ایرانیان اجازه دهند که چنین اتفاقی بیفتد.

دستگیری جری آدامز، هشداری برای مورخان شفاهی

دستگیری اخیر جری آدامز رهبر شین فین در ایرلند شمالی دانشگاهیان و اهل علم را بر آن داشت تا مسئولیتهای خود در ثبت تاریخ را مورد بررسی قرار دهند. این دستگیری موجب شد تا مجددا سوالاتی در باره یک آرشیو صوتی ظاهرا محرمانه در کالج بوستون موسوم به پروژه بلفاست مطرح گردد. این آرشیو حاوی مصاحبه های ضبط شده با افرادی است که مستقیما در ناآرامی های خشونت آمیز ایرلند شمالی که سه دهه ادامه داشت، دخالت داشتند. سرنوشت این پروژه و کار روی تاریخهای شفاهی اکنون مجددا در حال برررسی است.

سیزدهمین کنفرانس بین المللی مسیرهای جدید در علوم انسانی

همایش عملوم انسانی به صورت سالانه در محل های مختلفی در سراسر جهان برگزار میشود. طی 12 سال گذشته، این کنفرانس دارای وجهه ای جهانی شده است و از آن به عنوان کانون ارائه روش ها و ایده های نو در پژوهش علوم انسانی و تدریس یاد می شود. زمان: 17 تا 19 ژوئن 2015 - دانشگاه بریتیش کلمبیا، دانشگاه ونکوور

فراخوان مقاله: شهادت و آموزش

این برنامه سه روزه به هدف بررسی سبک ها و متون جدید در نحوه شهادت جنایت های تاریخی برگزار میشود. منظور از شهادت جنایات تاریخی نقل اول شخص افراد از حوادثی است که در آن شرکت داشته اند که می تواند شامل جنگ ها و خشونت انسان ها علیه یکدیگر، شرایط سخت زندگی، شرایط اجتماعی خفقان آور و نقض حقوق بشر به هر شکل دیگر باشد. این نوع نقل حوادث سبکی است که در قرن بیست و یکم در حال پیشرفت و ارتقاء است و روشی است که می تواند به طور همزمان بیان های متنوع از حوادث را چه به صورت شفاهی یا کتبی و همچنین داستانی و یا غیر داستانی را در بر گیرد.

تسلیت

همه از خداییم و به سویش باز می‏گردیم با خبر شدیم پدر بزرگوار همکار و مترجم ارجمند، جناب آقای علی فتحعلی آشتیانی دار فانی را وداع گفته و به دیار باقی شتافته اند. همکاران سایت و هفته نامه تاریخ شفاهی ایران این اندوه جانکاه را به ایشان و دیگر فرزندان، بازماندگان و بستگان آن شادروان تسلیت گفته و برایشان آرزوی صبر و سلامتی داریم.

وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

● تدوین تاریخ شفاهی قوه قضاییه، اولویت‌ دارد
● اجرا و گسترش طرح تاریخ شفاهی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
● کتابخانه ملی، چندین کتاب تاریخ شفاهی در دست انتشار دارد
● برگزاری کارگاه تاریخ شفاهی در گرگان
● حُکمی برای ساماندهي حوزه برنامه‌هاي تاريخ شفاهي
● رونمایی 9 کتاب تاریخ شفاهی و سیاسی و نظامی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
● تاریخ شفاهی فرهنگ و هنر در «همسفر کلمات»
● رادیو فرهنگ از تاریخ شفاهی گفت
● خاطرات شفاهی 118 ماه حضور در مناطق عملیاتی منتشر شد
● انتشار ویژه‌نامه ربع قرن رهبری حضرت‌ آیت‌الله خامنه‌ای
● بررسی قیام 15 خرداد در «آیینه نهضت»
● پایان نگارش خاطرات فرنگیس حیدرپور
● چاپ بیست‌ویکم «خاطرات عزت شاهی» و چاپ هفدهم «خاطرات احمد احمد» در کتابفروشی‌ها
● برگزاری حدود هزار جلسه برای ضبط خاطرات فرماندهان و فعالان حاضر در دفاع مقدس
● روایت لحظه‌ ثبت عکس معروفی از شهید چمران
● شورای ترجمه و توسعه برون‌مرزی و کتاب‌های شاخص دفاع مقدس
● «بُن‌بست مستوفی» خاطرات تاریخی دارد
● پرفروش‌ترین کتاب‌های تاریخی و خاطرات
● خاطرات امام جمعه شهر پاوه تا پایان سال منتشر می‌شود
● راه‌اندازی پاتوق ادبی خاطرات جنگ
● مرور خاطرات دو نمایش
● شیخ محمدحسین زاهد از نگاه دیگران
● انتشار خاطرات ماموریت در سازمان ملل متحد
● کیخسرو پورناظری از خاطرات خود گفت
● پایان ترجمه «نورالدین پسر ایران» تا آخر تابستان
● همکاری کتابخانه دفتر ادبیات انقلاب با پژوهشگران
● ثبت میراث فرهنگی ناملموس واقعه پانزدهم خرداد
● خاطره‌گویی عکاس واقعه 15 خرداد 1342
● محمد تقی علایی 400 صفحه خاطره از 15 خرداد دارد
● نقد کتابی درباره یک تاریخ‌نگار
● انتشار خاطرات رزم و زندگی جمشید نظمی
●«دا»‌ در افغانستان
● خاطراتی از از یک مرد فوق‌العاده
● خاطرات گروه کمدینی که بیش از 20 سال کار مشترک ارایه دادند
● مربی جدید منچستر یونایتد هم خاطره گفت
● خاطرات جاسوسی نوۀ شاپور بختیار منتشر می‌شود
● خاطرات هافبک تیم فوتبال ایتالیا پرفروش است
● خاطرات فعال حقوق سياهان برای سومین بار پرفروش شد
● نمونه‌ای از روایت با جزئیات فراوان از زبان شاهدان

 

خـاطـرات احمـد احمـد (۷۹)
به کوشش: محسن کاظمی
انتشارات سوره مهر
دفتر ادبيات انقلاب اسلامى

---

حركتهاى مردمى
ابتكار دوستان هيئتهاى مؤتلفه و حزب ملل اسلامى در برقرارى ارتباط با من، پس از آزادى و حمايت گسترده معنوى آنها، موجب شد تا از خطر بريدگى نجات پيدا كنم و دوباره، به صحنه‏هاى مبارزه بازگردم. به دنبال همان صحبت آيت‏الله خامنه‏اى «... مردم خودشان به حركت درآمده‏اند...»، بهترين صحنه مبارزه را در ميان مردم بدون هيچ وابستگى به گروه، جناح و سازمانى ديدم.
سال 57، نقطه اوج فعاليتهاى مردمى انقلاب بود. من نيز خود را چون قطره‏اى در اين اقيانوس متلاطم رها كردم. آنچه كه برايم جالب و مشهود بود، حضور گسترده جوانان و نوجوانان پرشور و حرارت در صحنه‏هاى مختلف بود. در اين سال حرف آخر را مردم مى‏زدند نه گروه و دسته. در ميان اقوام، فعاليت فرزندان خواهرم بيشتر نمود داشت. آنها عاشقانه به استقبال خطر مى‏رفتند و در اين راه شب و روز نمى‏شناختند. آنها من و حاج مهدى را الگوى خود قرار داده و سعى مى‏كردند، در فرصتهاى مختلف پيش ما آمده و از تجربيات ما استفاده كنند. آنها به دفعات آمده و مى‏گفتند: «دايى! مردم را دارند مى‏زنند، بگو از كجا اسلحه تهيه كنيم. چطور كوكتل مولوتف بسازيم و...». من نيز با طيب خاطر مطالب و دانسته‏هايم را به آنها انتقال مى‏دادم. با مشاهده فعاليت اين جوانان و مردم قلبم مالامال از اميد به پيروزى شده بود.
با اينكه پاهايم تحرك لازم را نداشتند ولى به هر نحوى كه شده بود خود را به مسجد و جمع مردم محله مى‏رساندم و در كارها با آنها مستقيما مشاركت مى‏كردم.
تظاهرات مردم، شكوه و جلوه خاصى داشت، از اينكه به دليل نقص عضو قادر به حضور مستمر در تظاهرات و راه‏پيماييها نبودم در حسرت مى‏سوختم. در شب اول ماه محرم، با شنيدن اولين بانگ «الله اكبر» لنگ لنگان با موتورگازى به سوى مردم عاشق شتافتم و به صفوف آنان پيوستم. وقتى از نزديك درياى خروشان امت را ديدم، اشك از چشمانم جارى شد و باور كردم كه اين موج شكستنى نيست. در آن روز فرزندان امام و امت انقلابى، بدون هراس و با بى‏باكى مثال‏زدنى در برابر دژخيمان شاهنشاهى سينه سپر كرده و شعار سرمى‏دادند: «مرگ بر شاه».