شماره 26    |    11 خرداد 1390

   


پیوند با آینده

تعلق‌‌خاطر و وابستگی به رویدادهای بزرگ یا رهبران این پدیده‌های اجتماعی نسبتی مستقیم با نزدیکی یا دوری زمان به آنها دارد. معمول چنین است که ابراز تعلقات به رویدادها و افراد در دوران وقوع و ظهورشان و در فواصل زمانی اندک پس از آن (یکی ـ دو دهه) توأم است با جوشش عواطف و بروز علائق؛ نوعی عشق و دلدادگی، این نمادهای وابستگی با گذر زمان دست‌خوش دگرگونی می‌شود؛ دگرگونی، هم به معنای تغییر شیوه و روش وابستگی، هم به مفهوم افول و خاموشی آن. به عبارت دیگر گذشت زمان، هم ممکن است به تغییر صورت این وابستگی بینجامد و هم احتمال دارد به محو شدن آن منجر شود. اما آنچه مسلم است علاقه‌مندی‌ها و تعلق‌خاطرها به این پدیده‌های اجتماعی و یا رهبران آن در شکل اولیه خود باقی نمی‌ماند، چرا که زمان، دخالتی آشکار در تمایلات نسل‌های پیشین با نسل‌های پسین دارد. البته یک استثناء وجود دارد. ما پیوندهای فرازمانی را می‌شناسیم که گذر زمان توان مخدوش کردن رشته‌های دوستی آن را ندارد. این پیوندها بین انسان یا پدیده‌ای مطلق یا پدیده‌هایی که منشائی از آن دارند ایجاد می‌شود. رابطه انسان و خدا یا ارتباط با بزرگان دین از این قبیل است. اما روی سخن ما پدیده‌های اجتماعی بزرگ و رهبران آن است که آنها در عین مشروعیت و حقانیت‌شان، پدیده‌ها و موجودات غیرمطلق هستند و از این‌رو گذر زمان آن را دست‌خوش دگرگونی‌هایی ـ هرچند اندک ـ در نزد نسل‌های بعدی می‌کند. در اینجا لازم است نکاتی را یادآور شویم و برای آنها نمونه‌ای یاد کنیم.
1ـ تغییر در شکل وابستگی به مفهوم از بین رفتن علاقه‌ها و دوستی‌ها نیست. برای نمونه شکل طرفداری و تعلق‌خاطر نسل انقلاب کرده و حاضر در مبارزات آن دوران نسبت به پدیدة انقلاب یا نسلی که انقلاب را از کتاب‌های درسی نه چندان دوست‌داشتنی یا رسانه‌های نیمه‌فلج خوانده و دیده، متفاوت است، این انتظار که نمایش و بروز احساسات این دو نسل نسبت به انقلاب باید یکسان و هم‌شکل باشد، انتظاری دور و شاید محال است.
2ـ باید پذیرفت که تعلق‌خاطر و عشق به پدیده‌های اجتماعی گذشته و رهبران آن نزد هر فرد به رنگی است و به بویی. بروز این وابستگی امری است کاملاً درونی و متناسب با شخصیت هر فرد. همان‌طور که ارتباط با باری‌تعالی دارای یک راه و یک مسیر مشخص نیست و به شمار انسان‌ها این راهها مختلف و رنگارنگ هستند (فَمَن شاءَ اتَخذ الی رَبّه سَبیلا) باید باور کنیم که پیروی از نمادهای واحد ـ آن هم با گذشت زمان ـ در بروز وابستگی‌ها زیان‌بار است. اصرار در این امر (پیروی از نمادهای یکسان) راه گسترش دورویی، نفاق و ریا را در جامعه هموار می‌کند.
3ـ نمادسازی ناکارآمد، الگودهی ظاهری و تشویق به تقلیدهای صوری توان نگهداری علائق حقیقی را با پدیده‌های اجتماعی ندارد؛ همچنین قدرت درونی و ماندگار کردن آن را برای نمونه اگر تمهیدی اندیشه شود که همه ایرانیان (نه با زور بلکه با میل و رغبت) چفیه به گردن خود بیندازند و لباس خاکی رنگ بپوشند آیا می‌توان زلال انسانیتی که برآیند دفاع هشت ساله مردم این سرزمین بود به جان این شمار از افراد هدیه کرد؟
4ـ پایدار نگاه داشتن علاقه‌ها و دوستی‌ها بین نسل پسین و پدیده‌های بزرگی چون انقلاب و جنگ و رهبران آن نیازمند کاربرد شعور و تعقل به جای شعار و احساسات است. شعارگرایی و توسل به احساسات شاید بتواند پاسخی سریع در القای وابستگی‌ها بدهد و یا طرفدارانی دست و پا کنده امّا بسیار زودگذر و آب‌شدنی است. حرمت و کرامت انقلاب و جنگ و رهبرانش را نمی‌توان در بستری از سور انقلابی به نسل پسین نشان داد. این کار نیازمند شعور انقلابی است.
5ـ مدیریت فرهنگی کشور (در همه سطوح) نقش اول را برای نگهداشت این وابستگی‌ها و علاقه‌مندی‌ها به عهده دارد. اینان می‌توانند با دوراندیشی و ظرافت‌هایی که در منش و گفتار خود به کار می‌گیرند رشته‌های دوستی را بین نسل‌های بعدی و پدیده‌های اجتماعی گذشته برقرار کنند.
این روزها مصادف است با بزرگداشت رهبری بزرگ و رویدادی تاریخی: امام خمینی و پانزده خرداد؛ دو پدیده‌ای که تاریخ ایران را در دوران معاصر دچار دگرگونی کردند. پرسش این است: ما با کدامین آینده روبه‌رو خواهیم بود؟ آینده تحسین؟ تحسین برای پاسداشت رشته‌ها و مناسبات بین پدیده‌های اجتماعی و رهبران آن با نسل آتی؛ یا آینده سرزنش؟ سرزنش به خاطر گسستن رشته‌های علاقه و دوستی بین این رویدادها و افراد بزرگ با نسل‌های بعدی؟
آیا تاریخ شفاهی می‌تواند نقش مؤثری برای تعیین آینده ایفا نماید؟

هدایت الله بهبودی


زیتون سرخ (۲۶)
خاطرات‌ناهید‌یوسفیان
گفت و گو و تدوین: سیدقاسم‌یاحسینی
انــتــشـارات‌سـوره‌مــهــر(وابسـته‌بـه‌حـوزه‌هنـری)
دفتـرادبیات و هنر مقـــاومت
نقل و چاپ نوشته‌ها منوط به اجازه رسمی از ناشر است.


در طول سال 1356 به سختي درس خواندم  و در همان شركت بنزخاور كار كردم. درس‌ها برايم چندان سخت نبود؛ زيرا در دورة كارشناسي در اهواز‏ خوب درس خوانده بودم. بسياري از دروس كارشناسي ارشد را در همان دانشگاه جندي‌شاپور خوانده بوديم يا دست‌كم با مباني آن آشنا شده بوديم.
علي بيرجند بود و هرازگاهي به تهران مي‌آمد و همديگر را مي‌ديديم. هنوز نتوانسته بوديم خانه‌اي بيابيم و مستقل شويم. من در خانه پدرم زندگي مي‌كردم و او هم هرگاه به تهران مي‌آمد به خانه خواهرش مي‌رفت. در اين مدت مقداري پول جمع كردم؛ حدود چهل هزار تومان براي علي فرستادم تا قالي بخرد. او هم دو تخته قالي و يك قاليچه خريد. بعدها  دزد آن دو تخته قالي را برد، اما قاليچه را هنوز به يادگار آن روزهاي خوش بر باد رفته دارم و هرگاه دلم براي سال‌هاي با علي بودن تنگ مي‌شود‏، به نقش و نگارهايش زل مي‌زنم و در خاطرات رويايي‌ام فرو مي‌روم.
به‌رغم مخالفت پدرم‏، عيد سال 1357 به بيرجند نزد علي رفتم. چند ماه بود كه به تهران نيامده بود و دلم خيلي برايش تنگ شده بود. البته قبل از آن هم يك هفته‌اي به بيرجند رفته و علي را ديده بودم. در آن مدت در هتل بوديم. اما عيد سال 1357 به منزل علي رفتم. به اتفاق دوستش خانه‌اي چنداُتاقه كرايه كرده بودند. علي دو اتاق داشت.
به اتفاق علي شهر بيرجند و روستاهاي اطراف آن را گشتيم. آن موقع شهر بسيار ويراني بود و رژيم پهلوي به شهر و مردم آن هيچ توجهي نكرده بود. وضع بهداشت شهر خيلي بد بود و فقر از سر و روي مردم مي‌باريد. مردم بيرجند خيلي خوب‏، صميمي و مهربان بودند و ما با چند نفر از آنان دوست شديم. در همان چند روز، با همسايه‌هاي علي دوست شدم و حتي شروع به رفت و آمد با آن‌ها كردم. علي از صبح تا ساعت دو بعدازظهر در پادگان بود. من از فرصت استفاده مي‌كردم و با همسايه‌ها رفت و آمد مي‌كردم. پدرم مرتب تلفن مي‌زد و اعتراض مي‌كرد و مي‌گفت: «رفته‌اي آنجا كه چه بشود؟ دختر! بيا سر درس و مشقت. آنجا نشسته‌اي كه چه بشود.» به‌رغم اعتراض‌هاي پدرم، ده پانزده روز كنار علي ماندم. خيلي خوش گذشت. به تهران كه بازگشتم، دوباره شروع كردم به درس خواندن و كار كردن.

  
استادان دانشگاه توجه خاصي به من داشتند. چهار نفر دانشجوي كارشناسي ارشد فيزيك هسته‌اي بوديم و استادها خيلي به ما رسيدگي مي‌كردند و به ما آموزش مي‌دادند. از همان سال 1356 با راهنمايي آن‌ها، تزم را شروع كردم. پس از مشورت با استادها قرار شد درباره «فاز الفاي اَزت» تحقيق و پژوهش كنم. اگرچه رشته‌ام فيزيك هسته‌اي بود اما تزم درباره كريستال‌گرافي بود. آن سال‌ها در ايران و حتي جهان كسي روي تزي كه من كار مي‌كردم، كاري انجام نداده بود. براي تزم سخت كار مي‌كردم، كتاب‌هاي مختلفي مي‌خواندم. با اساتيدم مشورت مي‌كردم و داده‌ها را آزمايش مي‌كردم. چون در مراحل پيشرفته، در ايران آزمايشگاه مورد نياز موجود نبود، از طريق دانشگاه، آزمايش‌ها را به انگلستان مي‌فرستاديم و انگليسي‌ها نتايجش را برايمان مي‌فرستادند. دانشگاه تهران براي انجام پروژه تحقيقاتي‌ام اتاقي به من داده بود كه همه كارها و تحقيقاتم را آنجا انجام مي‌دادم.



 

عارف سیاستمدار

هنگامی که امام به تأسی از ملاصدرا حکمت متعالیه را پذیرفتند و قرآن و برهان و عرفان را با یکدیگر جمع کردند، در واقع به گونه‌ای ثنویت‌زدایی کردند و بینشی کل‌گرایانه را پذیرا شدند. این ثنویت‌زدایی در اندیشه امام به قدری پررنگ‌ است که می‌فرمایند برخی حکمت را به دو بخش نظری و عملی تقسیم می‌کنند در حالی که در حکمت نظری هم عمل نهفته است.


مقایسه سبک مبارزه سیاسی امام خمینی (ره) و مهاتما گاندی

یکی از راه‌های شناخت بیشتر شخصیت‌های بزرگ سیاسی و مذهبی، مقایسه شیوه زندگی سیاسی و به ویژه سبک مبارزه آنها با دشمن و خدماتشان به نوسازی سیاسی کشور است. اینکه آنها در چه زمان و تحت چه شرایطی ظهور کردند، با چه کسی یا کسانی به مبارزه برخاستند و چرا و چگونه، بعضی از مهمترین محورهای این مقایسه‌اند. دو نمونه از این شخصیت‌های بزرگ، امام خمینی (ره) و گاندی بودند.


اختیار، کرامت انسان و آزادی در دیدگاه عرفانی امام خمینی (ره)

مهم‌ترین بحث‌ها در اختلافات به وجود آ‌مده و تأسیس مکاتب به ویژه عرفانی و فلسفی و کلامی ناشی از اختلاف درباره ماهیت انسان و نشانه‌های او است. از این‌رو تبیین دقیق محل منازعه و تبیین مراد از انسان می‌تواند کمک مؤثری باشد. در آموزه‌های دینی نگاهی چند بعدی به انسان شده است. همین نگاه در فکر امام خمینی نیز جریان یافته است.


«خاطرات سال‌هاي نجف» (جلد دوم)

چاپ نخست كتاب «خاطرات سال‌هاي نجف» (جلد دوم) به اهتمام موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(ره) از سوي چاپ و نشر عروج منتشر و روانه بازار كتاب شد. اثر حاضر، خاطرات 9 نفر از شاگردان و ياران امام‌ خميني(ره) را شامل مي‌شود و آنچه را از سال‌هاي اقامت رهبر كبير انقلاب اسلامي هنگام تبعيد در نجف به خاطر داشته‌اند،به اختصار بيان مي‌كند.


تحليلي بر انديشه سياسي و حكومتي بنيان‌گذار انقلاب اسلامي

کتاب «گفتمانی در باب سیاست و حکومت؛ با تأکید بر اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» نوشته علی قادری از سوی دفتر نشر معارف قم منتشر شد. اين نوشتار در قالب گفت‌وگو به معرفي و تحليل برخي از آراي حوزه سياست و حكومت مي‌پردازد.


ضرورت پیاده سازی مصاحبه تاریخ شفاهی

مصاحبه در تاریخ شفاهی مراحلی دارد که بخشی از آن مربوط به بعد از انجام مصاحبه است. بعد از انجام مصاحبه چه مراحلی باید طی شود تا تولید سند شود؟ اگر به مصاحبه بعنوان "سند" نگاه نگاه کنیم، قطعاً پیاده سازی یکی از مهمترین قسمت‌های تاریخ شفاهی است. در این مرحله مصاحبه از صدا وتصویر تبدیل به متن یا سند شده، ارزش پژوهشی یافته و دیگر خصوصی و از منابع تاریخ است.


تاریخ شفاهی مسلمانان آمریکا

تاریخ شفاهی مسلمانان آمریکا با کمک "استوری گورپس (Story Corps)" از چهارم جولای (1) ضبط و حفظ می‏کنند. صداهای ضبط شده مسلمانان زندگی آن‏ها نشان داده و تصویر کامل تری از ایالات متحده به دست می دهد. واشنگتن، سه شنبه 24 می 2011 (3 خرداد 1390)/ منبع:PRNewswire - برنامه "ایمان من، صدای من"(My Faith My Voice) که برنامه‏ای برای ایجاد فرصت شنیده شدن صدای مسلمانان عادی در آمریکاست، (3 خرداد 1390) اعلام کرد با "استوری کورپس"، که سازمانی برای حفظ و انتشار تاریخ شفاهی آمریکاست در استودیوی شیکاگو III همکاری خواهد کرد.


رونمايي 3 اثر تاريخ‌پژوهي با حضور رييس مجلس

رييس مجلس شوراي اسلامي و رييس كتابخانه مجلس در «دومين همايش تخصصي تاريخ مجلس» كه عصر چهارم خرداد ماه در سالن مشروطه كتابخانه مجلس برگزار شد، از كتاب‌هاي «مجلس؛ دیروز، امروز» و «اسناد بانوان در دوران مشروطیت» به همراه نخستین شماره فصلنامه «اسناد بهارستان» رونمایی كردند.


بازار بزرگ تهران

در فرهنگ و زبان فارسی، بازار یکی از اصطلاحات پرمعنی به شمار می رود. اين واژه در پهلوي واكار، در پارسي باستان آباكاري به معني محل اجتماع، محل خريد و فروش كالا و خوراك و پوشاك، دو رسته از دكان‌هاي در برابر يكديگركه غالبا سقفي آن دو دسته را به يكديگر مي پيوندد، ميدان داد وستد و دست آخر كوي سوداگران است.


نيمه پنهان يك اسطوره

تابه حال صداى افتادن گلى از شاخه را شنيده‏اى؟ تابه حال «آه» گلبرگهايى را كه باد با خود به دور دستها مى‏برد شنيده‏اى؟ تا به حال چشم در چشم شقايق دوخته‏اى؟ آيا مى‏دانى دور از چشم تو چه ستاره‏هاى قشنگى از سقف آسمان روى خاك افتاده‏اند؟ دنياى ما پر از اين ديدنى‏ها و شنيدنى‏هاست، اما پرده‏هاى ضخيم بين چشمها و گوشهاى ما با اين همه قشنگى فاصله انداخته است.


تاریخ شفاهی در جنوب شرق آسیا-۵

پرسشنامه استانداردی که در مرکز تاریخ شفاهی سنگاپور مورد بررسی قرار دارند و در طرح کلی‌اش به قراری «Daniel cheu» و «Lim How Seng» کمک کردند، همچنان کار سترگی است. در سراسر منطقه البته تمایلات پرشوری بوجود آمده است اما در روش‌شناسی پژوهش شفاهی امکان کنترل وجود ندارد. سال 1973، دانشگاه مالایا میزبان سمینار سنت‌های شفاهی بود و به نوعی ادامه سمینار منطقه‌ای سنت‌های شفاهی بود که در کوچینگ ـ ساواک در همان سال صورت گرفت.


"آتش به اختيار" بايرامي رونمايي مي‌شود

آيين رونمايي از رمان "آتش به اختيار" نوشته محمدرضا بايرامي، چهارشنبه يكم تير 90 برگزار مي‌شود. بخش مهم و عمده خاطرات بايرامي از روزهاي پاياني جنگ تحميلي عراق علیه ایران، رمان "آتش به اختيار" را شكل داده‌اند. ماجراهاي "آتش به اختيار" در روزهاي پاياني جنگ و دشت‌هاي گرم جنوب كشور رخ داده‌اند. در واقع اين اثر، در برگيرنده بخشي ديگر از صحنه‌هاي خاطرات بايرامي است كه قسمتي از آن‌ها را در كتاب "هفت روز آخر" نوشته‌ است.


تاریخ شفاهی در ایران

«تاریخ‌نگاری شفاهی» به عنوان روشی نوین در عرصه جمع‌آوری، نگهداری و ساماندهی منابع شفاهی در ایران نهادینه نشده است. انبوهی از خاطرات ثبت نشده و سنت‌های فراموش شده، به همراه غنای فرهنگی این مرزوبوم، ضرورت توسعه و گسترش و ساماندهی آن را پدیدار می‌کند. پس، تاریخ شفاهی به عنوان یکی از ابزارهای مهم جمع‌آوری، حفظ و نگهداری اطلاعات، به ویژه از راه مصاحبه‌های صوتی و تصویری، مورد استفاده پژوهشگران قرار می‌گیرد.


مکتب تاریخ نگاری اسلامی

یکی از موضوعاتی که همواره با بالندگی و شکوفایی یک تمدن بزرگ همراه بوده است، پیدایش مورخان و مکاتب و اسلوب‌های تاریخ‌نگاری است. چراکه تاریخ‌نویسی معمولاً بهترین راه حفظ مواریث فکری، دینی، سیاسی و فرهنگی این تمدن هاست. مقایسه وضعیت تاریخ و تاریخ‌نگاری در جامعه ی عرب شبه جزیره‌ي عربستان قبل و بعد از ظهور اسلام شاهدی بر این مدعاست.


تاریخ نگاران(دكتر ملك مهرداد بهار)

زنده ياد دكتر ملك مهرداد بهار در دهم آبان 1308 چشم به جهان گشود. وي پنجمين فرزند ملك الشعرا محمدتقي بهار بود. آن چنان كه استاد خود نقل كرده‌اند، تحصيلات متوسطه را در دبستان جمشيد جم و دبيرستان‌هاي فيروز بهرام و البرز به پايان رسانيد. سپس در دانشكده‌ي ادبيات دانشگاه تهران در رشته‌ي ادبيات فارسي ادامه‌ي تحصيل داد و در سال 1336 تحصيلات دوره‌ي ليسانس را به پايان رسانيد.


مسأله‌‌ی مدرنیسم سنت و نوآوری از نگاه قیصر امین‌پور

قیصر امین‌پور در گستره آفرینش شعری و به‌ویژه پژوهش ادبی درگیر تناقضی ژرف در باب مدرنیته و سنت بود که دغدغه‌های اصلی دهه آخر عمر وی را شکل می‌داد. آن تناقض عبارت بود از دلدادگی‌به سنت و ناگزیری از تجدد و نوآوری. از سوی دیگر غلبه مفهوم مدرنیته بر فضای هنر معاصر نیز بر بحران روحی شاعر دامن می‌زد. در چشم و دل وی و همسنگرانش، مدرنیته که بر همه فضاهی فکری و هنری سایه افکنده بود چندان خوشایند نمی‌‌نمود.


گفت و گو با دبیر اجرایی سیزدهمین جشنواره کتاب دفاع مقدس

نامه هاي آزادگان رمزهايي داشته كه عمدتا آنها شناسايي شده اند. هم در زماني كه اين نامه ها فرستاده مي شدند مردم مي توانستند اين رمزگشايي را انجام دهند و هم بعد از بازگشت آزادگان اينها رمزها را افشا كردند ولي احتمال دارد در نامه هاي خاصي رمزهايي باشد كه ما نتوانيم بخوانيم. بيشتر رمزها حول موضوع امام و مسائل كشور و وضعيت اردوگاه ها بود. مثلا وقتي مي گفتند از پدر پيرمان چه خبر؟ يا از پدر پير صحبت مي كردند به امام(ره) نظر داشتند


وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

 
 

       تمام حقوق اين نشريه متعلق به سايت تاريخ شفاهي ايران [oral-history.ir] است.
counter UPDATE error: 1054, Unknown column 'count' in 'field list'