خاطره و تاریخ شفاهی؛ تقابل یا تعامل در تاریخ‌نگاری جنگ؟

هم‌زمان با مطرح شدن تاریخ شفاهی در ایران از اواسط دهه 1380 به طور فزاینده‌ای استفاده از آن به عنوان یکی از ابزار مهم ثبت خاطره در تاریخ‌نگاری جنگ گسترش یافت، به نحوی که می‌توان از آن به تاریخ‌شفاهی‌زدگی یاد کرد و نام تاریخ شفاهی، ویترینی برای انبوه کتاب‌های چاپ شده در حوزه‌های مختلف تاریخ جنگ شد.

خاطرات عزیز‌الله پورکاظم از جنگ در سال 1361/ بخش دوم

اعتماد به نفس مجدد برای فرماندهان

کنار ما تیپ 25 کربلا بود. همزمان با تیپ 8 نجف اشرف موفق شده بود. در ادامه هم تیپ‌های 44 قمر بنی‌هاشم(ع) و 35 امام سجاد(ع) و لشکرهای 14 امام حسین(ع) و 17 علی‌ابن ابیطالب(ع) الحاق کردند. در مرحله اول عملیات الحاق انجام نگرفت، ولی در مرحله‌های دوم و سوم الحاق انجام گرفت. مرحله سوم هم صرفاً جهت این انجام گرفت که یک مقدار جلو برویم، ما هم که سر تپه مستقر بودیم.

خاطرات امیر ادیبی

این فیلم مربوط به دومین «شب خاطره» است که 17 دی 1371 برگزار شد. امیر ادیبی، بسیجی سال‌های دفاع مقدس، آخرین روای دومین برنامه بود. او خاطراتی از سال‌های جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و گم کردن راه در مسیر یکی از عملیات‌ها بیان کرد. تاکنون 267 برنامه شب خاطره از سوی مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری حوزه هنری برگزار شده است. برنامه آینده، 6 خرداد 1395 در تالار اندیشه برگزار می‌شود.

به روایت «زقاق پنجاه‌وشش» و هانی خرمشاهی

سرگذشت ایرانی‌تباران رانده شده از عراق

از وقایع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران شنیده‌ایم و خوانده‌ایم، از زخمی‌ها، جانبازان، آزادگان، اما در این بین، وقایعی هم ناگفته مانده؛ اتفاقاتی که شاید به صورت مستقیم با جنگ مرتبط نباشند، اما غیر مستقیم به آن ربط دارند. بازداشت، شکنجه و اخراج ایرانی‌های ساکن شهرهای مختلف عراق از سوی حکومت صدام، یکی از همین اتفاقات است که در کتاب «زقاق پنجاه‌وشش»* به آن پرداخته می‌شود.

مجموعه نکته‌های آموزشی

نگهداری از اطلاعات تاریخ شفاهی

هنگامی که شما مجموعه تاریخ شفاهی خود را دارید، بهترین راه حفظ سلامت، کیفیت پخش و اطمینان از دسترسی آسان به اطلاعات موجود در آنها چیست؟ در اینجا راهنمایی‌هایی در مورد چگونگی ذخیره و دسته‌بندی کردن مواد ضبط شده، به حداکثر رساندن عمر آنها و پیشنهاداتی برای حفظ و نگهداری گزارش‌های اطلاعاتی به شما می‌شود؛ بعد از اینکه مصاحبه تاریخ شفاهی را روی وسیله مورد نظر خود ضبط کردید، چند مورد وجود دارد که شما می‌توانید از حفظ و امینت اطلاعات ضبط‌شده و افزایش طول عمر آنها مطمئن شوید.

فراخوان همایش بینارشته‌ای «مطالعات خاطره»

همایش «مطالعات خاطره» 2 و 3 سپتامبر 2016 (12 و13شهریور 1395) در تالارهای نیپون در استانبول برگزار خواهد شد. داکام (مرکز پژوهش‌های دانشگاهی شرق مدیترانه) هماهنگ‌کننده‌ این همایش و شرکت بیلساس (محصولات علمی، هنری و ورزشی) سازمان‌دهنده‌ آن هستند.

دعوت به همکاری

سایت تاریخ شفاهی ایران برای گسترش فعالیت‌های خود و برای این که بتواند اخبار، مقالات و مطالب مرتبط با تاریخ شفاهی ایران را به دست علاقه‌مندان در سراسر دنیا و اخبار و مطالب تاریخ شفاهی در جهان را به مخاطبان هموطن برساند، از همه عزیزان علاقه‌مند و آگاه به تاریخ معاصر ایران و روش شناسی تاریخ شفاهی که در حوزه‌‌های زیر تخصص دارند دعوت به همکاری می‌کند.

وقتي براي ما مي‌نويسيد...
وقتي براي هفته‌نامه الکترونيکي تاريخ شفاهي مطلبي مي‌نويسيد، دوست داريم نکته‌هايي را در نظر بگيريد.
اين هفته‌نامه نوشته‌ها و دانسته‌هاي ما را درباره مباحث مهم؛ خاطره‌گويي، خاطره‌نگاري، يادداشت‌نويسي روزانه، سفرنامه‌نويسي، وقايع‌نگاري، روزشمار نويسي و... نشان مي‌دهد. حتي براي زيرشاخه‌هاي رشته تاريخ هم جا باز کرده‌ايم؛ و چشم به راه خبرها، گزارش‌ها، مصاحبه‌ها، مقاله‌ها، يادداشت‌ها و... شما هستيم.
خوب است نام و فاميل‌تان را کامل بنويسيد. سابقه علمي و نشاني الکترونيکي را هم حتماً بنويسيد، چکيده مقاله‌ها هم که جاي خود دارد!
به ما اجازه بدهيد دست‌مان براي ويرايش، اصلاح، چينش و ترجمه مطالب شما باز باشد. در اين‌باره با خودتان هم مشورت خواهيم کرد.
دل‌مان مي‌خواهد شأن علمي و ادبي تاريخ شفاهي و اين هفته‌نامه، با نوشته‌هاي متين و موقر شما حفظ شود. حيف است خداي نکرده قلم‌مان از دايره اخلاق بيرون برود.

نظریه تاریخ شفاهی (89)

نویسنده: لین آبرامز
مترجم: علی فتحعلی آشتیانی

________________________

پیچیدگی‌های توانمندسازی: انتقاد و راه حل در موج دوم

لوئیزا پاسِرینی در سال 1979 مقاله‌ای به نام «کار، ایدئولوژی، و اجماع در دوران حاکمیت فاشیسم ایتالیا»[1] نوشت که در آن با صراحت تمام وجود گرایش‌های عوامانه در تاریخ شفاهی را این‌چنین نقد کرد: «رفتار تاریخ شفاهی بدانجا رسیده که جای اصول اساسی علمی را با مردمی‌سازی[2] کم‌مایه و اذهان دوراندیش و آزاد را با مردم‌فریبی عوض می‌کند».[3] اشاره او به باور قابل درک اما ساده‌لوحانه‌ای بود که می‌توان تاریخ شفاهی را ابزاری پنداشت که مردم به وسیله آن «از جانب خود سخن می‌گویند». این ساده‌لوحی در تصور ساده‌انگارانه‌ای ریشه داشت که می‌گفت در مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، «صدای حقیقی» بی‌شیله‌پیله مردم به گوش می‌رسد. او گوشزد می‌کند که مصاحبه اساساً بازی قدرت پیچیده صداهای متعدد است.

از دهه 1980 بدین سو مورخان با رویکرد منتقدانه‌تری به موضوع توانمندسازی نگریسته‌اند. آنان خیلی زود متوجه شدند که ادعاهای متعدد مبنی بر برخورداری تاریخ شفاهی از قدرت مردمی‌سازی و آزادکنندگی وقتی در برابر مشکلات نظری و متدولوژیکی می‌نشینند، رنگ می‌بازند. برخی از این مشکلات عبارتند از: نابرابری پنهان قدرت در روابط حاکم بر اصل مصاحبه؛ تقابل قدرت که در مرحله تفسیر و انتشار بروز می‌کند؛ و پنداری که می‌گوید راویان قادرند صدای‌شان را بدون وابستگی به کسی یا جایی به گوش دیگران برسانند (یعنی «از جانب خود حرف بزنند»). گروه خاطرات مردم‌پسند در سال 1982 معضل کسانی را که می‌خواهند از تاریخ شفاهی به عنوان اهرم تغییرات سیاسی بهره بگیرند، به شیوه‌ای هر چند مبالغه‌آمیز در عبارت زیر جمع‌بندی می‌کند:

«چه بسا مورخ اظهار می‌‌کند که «در برابر شاهدانی از قشر فقیر زانو زده» و دانسته‌هایش را در حالتی این چنین که شاید به عقل هم جور در نیاید، آموخته است.